Księgi metrykalne parafii Szumsko

Wakacyjny wyjazd do Szumska w celu przejrzenia ocalałych ksiąg metrykalnych nie zakończył się powodzeniem. Zachowane księgi nie obejmowały ostatniego dwudziestolecia XIX wieku. Stąd też nie udało mi się wtedy ustalić nowych faktów dotyczących praprapradziadków Franciszka i Katarzyny Pociejowskich ani pradziadków Kacpra Stępnia i Józefy Pociejowskiej. Jesienią pojechałem do Szumska raz jeszcze, po to aby wypisać wszystkie rodziny o naziwsku Pociejowski i Stępień, mieszkające w parafii Szumsko, mając nadzieję, że w przyszłości dotrę do innych dokumentów z terenów tej parafii, co pozwoli mi powiązać ze sobą posiadane informacje.

Jeśli chodzi o księgi metrykalne z II połowy XIX wieku, w archiwum parafialnym w Szumsku znajdują się księgi ślubów z lat 1857-1879, księgi chrztów z lat 1859-1872 oraz księgi zgonów z lat 1859-1881.

W księgach tych znalazłem metryki dotyczące następujących rodzin o nazwisku Pociejowski:

- Andrzej Pociejowski, Franciszka Chruścińska,

- Franciszek Pociejowski, Agnieszka Kozłowska,

- Jan Pociejowski, Julianna Karczmarczyk,

- Michał Pociejowski, Agnieszka Kołodziejczyk,

- Michał Pociejowski, Helena Lesiak,

- Piotr Pociejowski, Brygida Tyrała,

- Wojciech Pociejowski, Antonina Bezak,

- Wojciech Pociejowski, Jadwiga Kozłowska,

- Wojciech Pociejowski, Antonina Stępień,

- Wojciech Pociejowski, Józefa Tyralenko.

Wszystkie te rodziny związane były z wsią Radostów. Moja praprababcia Józefa Pociejowska urodziła się według aktu zgonu w Szumsku w roku 1882.

Jeśli chodzi o nazwisko Stępień, metryk było mniej. Oto zidentyfikowane rodziny:

- Franciszek Stępień, Katarzyna Kozłowska, Lipiny,

- Stanisław Stępień, Franciszka Grudzień, Lipiny,

- Szymon Stępień, Marianna Niedbała, Zalesie,

- Szymon Stępień, Marianna Kruszyńska,

- Wojciech Stępień, Katarzyna Chruścińska, Zalesie.

Może ktoś z czytelników tego bloga jest potomkiem, którejś z tych rodzin i potrafi powiązać rodzinę Franciszka Pociejowskiego i Katarzyny z wypisanymi przeze mnie rodzinami?

Andrzej Siekierski, mój daleki przodek

Dotychczas sądziłem, że znalezienie szczegółowych zapisów opisujących życie naszych chłopskich przodków na początku XIX wieku nie jest łatwe i trzeba mieć dużo szczęścia, aby do takich zapisów dotrzeć. Ale ja miałem to szczęście i właśnie całkiem niedawno wśród zapisów majątkowych dla wsi Chmielów leżącej pod Tarnobrzegiem znalazłem akt z 1821 roku dotyczący mojego dalekiego przodka Andrzeja Siekierskiego.

Andrzej Siekierski, mój praprapraprapradziadek (około 1760-1830) był ojcem Zofii Siekierskiej. Zofia Siekierska zaś matką Marianny Motyki. Marianna Motyka dała życie Wojciechowi Tudorowi. Wojciech Tudor Andrzejowi. (Jedyne zdjęcie pradziadka Andrzeja Tudora, jakie posiadam, otrzymałem kiedyś dzięki temu blogowi.) Andrzej Tudor był ojcem mego dziadka Wojciecha Tudora, a Wojciech mojej mamy. Bardziej szczegółowo genealogię Tudorów opisałem po wizycie w archiwum parafialnym w Chmielowie.

Odnaleziony dokument dotyczy zapisu majątkowego z 14 lutego 1821. Mocą tego zapisu Andrzej Siekierski przekazał cały swój majątek najstarszej swej córce Zofii, mej praprapraprababce (1800-1843), która 5 dni później wstąpiła w związek małżeński z mym prapraprapradziadkiem Piotrem Motyką (1795-1871). Zofia otrzymała więc w posagu majątek, który zwykle przysługiwał najstarszemu synowi. Miała przy tym trochę szczęścia. Jej starszy brat Tomasz Siekierski zbiegł z cesarskiego wojska austriackiego za granicę i został wydziedziczony mocą prawa. Prawdopodobnie nigdy już do Chmielowa nie wrócił, nie pojawił się wśród zapisów metrykalnych dla Chmielowa nigdy więcej. Nowożeńcy zobowiązani zostali mocą zapisu do utrzymania ojca po jego śmierci oraz wywianowania pozostałych, młodszych sióstr Zofii. W zapisie nie pojawia się nazwisko matki Franciszki Siekierskiej z Flisów, ta bowiem zmarła trzy lata wcześniej, w 1818 roku.  Jeśli chodzi o siostry Zofii, Gertruda (1805-1871) nie wyszła za mąż, ale urodziła dwoje nieślubnych dzieci: Wojciecha (1836) i Mariannę (1840). Do końca życia mieszkała w domu nr 143 w Chmielowie, który był przedmiotem zapisu. Elżbieta (ur. 1802) wyszła za mąż za Wincentego Jadacha w roku 1831 pochodzącego ze wsi Jadachy. Po ślubie mieszkali w Jadachach, gdzie urodził się syn Jan (1830/1832). O pozostałych dzieciach Wincentego i Elżbiety nic nie wiem. Jeśli chodzi o najmłodszą Teresę, urodzoną w 1809 roku, nie znalazłem żadnych zapisów na jej temat.

Oto znaczenie niektórych słów i terminów występujących w dokumencie:

ingrossować - wprowadzać do ksiąg,

grunt na dzień w Tydzień pieszej pańszczyzny - w zaborze austriackim pańszczyzna została zniesiona w 1848 roku. Mój przodek więc w 1821 roku wciąż był obowiązany pańszczyznę odrabiać w zamian za posiadany grunt zwany właśnie "gruntem na dzień w Tydzień pieszej pańszczyzny". Był to jeden dzień w tygodniu pieszej pańszczyzny, odrabianej własnoręcznie w przeciwieństwie do pańszczyzny ciągłej odrabianej przy pomocy bydła sprzężajnego.

grunta rewizyonalne - grunta wpisane do katastru gruntowego, z których właściciel obowiązany był opłacać podatek.

zagon - pas gruntu ograniczony bruzdami.

staja, stajanie - odległość liczona miedzy dwoma odpoczynkami konia.

stożysko - stóg.

fassa - beczka do przechowywania produktów spożywczych.

intabulować - wprowadzać dokument do księgi wieczystej.

Oto treść odnalezionego dokumentu:

"N 52

Actum die 14 Februarij 1821

Na osobistą prośbę Piotra Motyki, włościana Chmielowskiego ingrossuje się Zapis Gruntu w następującey treści, Datum die 14 Februar 1821 N.85. Niżey podpisany zdrowy na umyśle y Ciele, zadnym błędem ani podstępem niezawiedziony, owszem trzezwo, jawnie, y wyraznie w przytomnosci Urzędnikow u Swiadkow ze swey Gromady Chmielowskiej do tego Aktu zaproszonych, a na swych podpisach ze swemi sukcessorami szkodować nie mogących, zeznaię: Iz mając ja we Wsi Chmielowie z Oyca swego grunt na dzień w Tydzien pieszey Pańszczyzny y przy tym Grunta rewizionalne to iest: w miejscu Przeymy zwanym raz zagonow trzy, przez dwoie stajan, a drugi raz takze trzy zagony przez iedno staianie y dwa stozyska na Siano: iedno na Wielkim Ługu, a drugie w Stoszerani, y przy tym Budynki Gospodarskie pod N. 143 będące a nie mogąc z tym wszystkim juz dla stanu ... (nieczytelne) y dla wieku podeszłego, y dla sił wypracowanych daley gospodarować i Powinnosci stąd nalezących odbywac, y nie maiąc do następstwa Syna, bo ten Tomasz do Służby C.K. Woyskowey oddany z tey Dezerterował, y zagranicę Kraju swego ze wszystkim wykradł się, a więc cały Grunt moy ciągły y Rewizyonalny z obydwoma Stozyskami oraz wszystkie Budynki moje, y przytym z naczynia sypnego Jok ieden, fassę iednę, y Beczkę kapustną iednę na naystarszę Córkę swoię Zofią Siekierską podług dozwolenia Dominikalnego na dniu 3 t.m. y roku N. 193 wydanego, za Piotra Motykę w małżeństwo wydać się mającą y na Jey Potomkow ustępuię daię daruię y wiecznym Prawem zapisuię, ale z temi warunkami:

1. Skoro ta córka moia Zofia ze swym oblubieńcem Piotrem Motyką uroczyście Szluby małżeńskie zawrze, więc oni oboie wszelkie powinności Gruntowe co komu nalezec będzie, regularnie odbywac powinni będą. nadto

2. Mnie swego Oyca do zycia czasu w Budynkach Gruntowych z uczciwoscią utrzymywac y potrzebami Zycia y Okrycia opatrywac, tudziesz

3. Młodsze córki moie iako to Elżbietę, Giertrudę y Teressę gdy im się Małżeństwo trafi do wydania ich podług przepomozenia swego dopomódz y po zł dziesięć srebrem kazdey wydac, bo więcey Majątek moy chudobny niewystarcza.

Więcey obowiązkow na tych następców moich Zięcia y Córkę niewkładam, ale w tym, co Im dziś zapisuię Rodzicielskim affektem ich błogosławię, y dlatego wydaiąc Im niniejszy Zapis takowy dla wagi znakiem krzyza świętego nieumieiętny pisma wraz z Urzednikami y Swiadkami podpisuię, do Approbaty Dominikalnej poddaię u do Ksiąg Gruntowych Wsi Chmielowa zaintabulowac dozwalam. Działo się w Mokrzyszowie dnia 14 lutego 1821 Roku. Prawo zdający Jędrzey Siekierski Oyciec, Prawo przyimuiący Zofia Siekierska corka, Piotr Motyka oblubieniec Jey, Przytomny Urzędnicy y Swiadkowie: Jacek Kotulski Woyt, Paweł Siekierski podwoyci, Maciej Samoieden przysięzny, Paweł Malec z Gromady, Jan Zberad, Piotr Koper, Jakob Biela, Walek Kotulski, Woyciech Grden. Nieumiejętnych pisma przy znaku Krzyza Swiętego podpisałem /podpis/ iako pisarz.

Ninieyszy zapis w takim przypadku, ze prawy następca Tomasz Siekierski swoim wykroczeniem przeciw C.K. Prawom Krajowym wydziedziczenie na siebie ściągnął, na siostrę iego Zofię Siekierską potwierdzaiąc, go Ksiąg Gruntowych Gromady Wsi Chmielowa intabulować zezwala się. w Mokrzyszowie die 14 Februar 821. Ant. Franc Polikowski m.p. Justitiarius."

Dziękuję panu Krzysztofowi.

Proza Tadeusza Wittlina i białostocki ratusz na początku sowieckiej okupacji

 W zamierzchłych i zupełnie innych czasach, bo w roku 2006 zaczął wychodzić miesięcznik Niezależna Gazeta Polska. Sięgałem po niego bardzo chętnie co miesiąc, głównie dla artykułów Piotra Lisiewicza poświęconych polskim pisarzom, tym przedwojennym, ale przede wszystkim związanym z powojenną emigracją. Zaczął od bardzo głośnych nazwisk: Lechoń, Wierzyński, Tuwim, Słonimski, ale później było nie mniej ciekawie, choć o wielu pisarzach, którym poświęcał swe artykuły, po raz pierwszy przeczytałem właśnie u niego. Nie poprzestałem na czytaniu artykułów Lisiewicza. Zacząłem po prozę bohaterów tych artykułów sięgać. I choć Niezależna Gazeta Polska połączona z miesięcznikiem Nowe Państwo przestała przypominać pierwotne pismo, a i artykuły Lisiewicza coraz częściej poświęcone były pośledniejszym postaciom kulturalnego świata, moja pasja czytania dawnych pisarzy polskich wciąż trwa.

W taki właśnie sposób sięgnąłem po prozę Tadeusza Wittlina. "Ostatnia cyganeria" mnie zachwyciła. Tak jak czasami oceniając pyszną potrawę mówimy, że wręcz "rozpływa się w ustach", czy też "palce lizać", tak w przypadku "Ostatniej cyganerii" mógłbym napisać, że czytając tę książkę, można popłynąć na falach wyobraźni, rozsmakować się w doskonałym warsztacie językowym i humorze. Książka ta poświęcona jest środowisku artystów skupionych wokół "Cyrulika warszawskiego",  satyrycznego pisma z którym Wittlin związał się jeszcze w czasie studiów. Mamy więc tu i codzienną harówkę nad pismem, zabiegi nad zdobywaniem zleceń, opis stosunków towarzyskich, świetne anegdoty, jak ta z Józefem Wittlinem, czy z ogłoszeniem zamieszczonym w prasie przez Arkadego Fiedlera. Opisy spotkań w barach przy bigosie, czy golonce i czystej (czasami przy pomarańczówce), dancingi, piękne kobiety, ale też i smutniejsze wydarzenia, jak przedwczesna śmierć świetnie zapowiadającego się pisarza Zbigniewa Uniłowskiego nadają książce kolorytu, smaku, zapachu, pobudzają emocje. Gdy doszedłem do ostatniej strony książki, czułem prawdziwy niedosyt, że to ... już się skończyło.

"Diabeł w raju" z kolei to zbiór krótkich opowiadań syberyjskich, wszak autor w 1940 roku trafił do Workuty. Czyta się to lekko, jest to nietypowy przykład literatury łagrowej, gdyż książka pisana z humorem. Cóż z tego - jest to humor przez łzy, a fale wyobraźni tym razem brzmią złowieszczo i pozbawiają nadziei. Ale książka zawiera bardzo interesujący fragment, który przykuł moją uwagę. Początek książki bowiem to opis tego, w jaki sposób pisarz trafił do Workuty, uciekając z Warszawy przez Białystok do przygranicznej miejscowości Hoduciszki. O Białystok tu chodzi i jego ratusz. Podróż do Białegostoku pisarz odbył w zatłoczonym pociągu:

"Ciemne wagony błyskawicznie wypełniły się tłumem po brzegi. Załadowany wraz z innymi stałem w ścisku i zaduchu przez całą noc, aż o dżdżystym świcie wysiadłem na dużej stacji Białegostoku, gdzie nieprzeliczone mrowie bezpłatnych pasażerów zdążało ku wyjściu, obojętnie mijając kontrolera, który powinien był odbierać od przybyłych bilety. Nikt ich jednak nie posiadał. Urzędnik stał bezczynny w swej budce, bezradnie patrząc na przelewającą się mimo niego ludzką rzekę.

Znalazłem się w mieście, nie wiedząc w którą zwrócić się stronę. Rozejrzałem się wokół, po czym ruszyłem przed siebie szeroką ulicą."

Po długotrwałym poszukiwaniu wolnego kąta na nocleg, narracja dotycząca mego miasta była kontynuowana:

"Postawiłem worek i wyszedłem na ulicę, by wkrótce znaleźć się w śródmieściu. Duży plac, niegdyś reprezentacyjny, wyglądał jak targ w dzień handlowy. Ludzie stali w tłoku i ścisku, hałaśliwie rozmawiając jeden przez drugiego. Poza dwiema przepełnionymi kawiarniami było to w mieście jedyne miejsce spotkań. Tu odnajdywały się rodziny, tu odbywał się czarny rynek walut, sacharyny, wiz do Brazylii, Argentyny i Urugwaju, tu przemytnicy w granatowych, narciarskich czapkach odbierali listy na przeciwną stronę linii granicznej - i tu listy, z przeciwnej przyniesione strony, doręczali adresatom. Gwar i hałas jarmarczny. Ze szczytu wysokiego masztu cztery głośniki na cztery strony miasta skrzeczały dźwiękami wojskowego marsza, tępą igłą zdrapywanego ze zdartej gramofonowej płyty.

W bezbarwnym tłumie raz w raz dostrzegałem znajome twarze adwokatów, sędziów, inżynierów i lekarzy. Wszyscy zabiedzeni, w czapkach, gdyż kapelusze przez sowieckie władze były źle widziane, jako oznaka burżuazji.

- Dzień dobry! - zawołał ktoś wyciągając do mnie rękę. - Jak się panu powodzi?

- Nie najlepiej - odrzekłem smutno. - Nie wiem, gdzie spędzę noc.

- Czy był pan w Związku Literatów?

- Nie. A jest tu taki?

- Oczywiście! I nawet bardzo czynny. Dają tam bezpłatne obiady i zapomogi pieniężne.

- Gdzie mieści się ta instytucja?

- W magistracie jest biuro rejestracji. Trzeba tam pójść i wpisać się na listę. Ach, gdybym ja był na pana miejscu...

Nie słuchałem dłużej. Pożegnałem rozmówcę i pobiegłem w stronę ratusza: okazałego budynku, widocznego z dala. Na frontonie gmachu olbrzymie, nadnaturalnej wielkości portrety Lenina i Stalina wyglądały jak bohomazy aktorów filmowych nad wejściem prowincjonalnego kina."

Wittlin dwukrotnie podkoloryzował rzeczywistość w powyższym tekście. Tylko część placu przed ratuszem od strony wschodniej miała przed wojną charakter reprezentacyjny. Poza tym miejscem był to teren targowy, podobnie, jak w powyższym opisie. Poza tym ratusz był widoczny z dala, ale okazałym budynkiem nie był. Pytanie zasadnicze, czy w ratuszu na początku okupacji sowieckiej jesienią i zimą 1940 roku rzeczywiście znajdował się magistrat? Andrzej Lechowski w swym "Przewodniku historycznym" po Białymstoku pisał: "...w 1940 roku okupujący Białystok Rosjanie, chcąc postawić w centrum pomnik Józefa Stalina, rozebrali ratusz, widząc w nim symbol Rzeczpospolitej Obojga Narodów." Niewiele więcej można dowiedzieć się z książki Wojciecha Śleszyńskiego "Białystok, spacerem przez epoki, przewodnik historyczny", który pisze: "W 1940 roku rozebrany został ratusz i budynek wagi miejskiej. W ten sposób zyskano dużą przestrzeń, na której odbywać się mogły wiece i manifestacje. Główny plac miasta udekorowano plakatami i afiszami." Komitet Miejski zaś według wspomnianego przewodnika czasów okupacji miał mieścić się w nie istniejącym już dziś budynku przy skrzyżowaniu ulic Warszawskiej i Pałacowej: "Idąc dalej ulicą Armii Czerwonej (ob. Warszawską) w stronę ulicy Lenina (ob. Sienkiewicza) dochodzimy do skrzyżowania z ulicą Czkałowa (ob. Pałacowa). Tutaj w miejscu domu handlowego mieścił się przed wojną budynek Zarządu Miejskiego w Białymstoku. Został on we wrześniu 1939 roku przejęty przez sowiecki Zarząd Tymczasowy Miasta Białegostoku, który po formalnym przyłączeniu tych ziem do Związku Sowieckiego, zamienił nazwę na Komitet Miejski (w skrócie Gorkom)."

Czy Wittlin minął się z prawdą pisząc o tym, że w okupowanym Białymstoku w ratuszu przez jakiś czas mieścił się magistrat? Niestety nie ma jak go zapytać. Być może kiedyś dzięki kolejnym kwerendom archiwalnym dowiemy się tego.

Adolf Suski z Kupisk koło Łomży

 Czasem człowiek natknie się na artykuł-laurkę w starej prasie i przez brak źródeł porównawczych trudno mu ocenić, czy piszący wyrażał tylko swoją subiektywną opinię, czy też opinię tak zwanego ogółu. "Gazeta Świąteczna" od momentu swego powstania w roku 1881 angażowała się w odrodzenie polskości na wsi drogą pozytywistyczną poprzez likwidację analfabetyzmu, zwiększenie czytelnictwa, wiedzy rolniczej, walkę z pijaństwem, paleniem papierosów, emigracją. Jednym z przykładów takiej walki jest list czytelnika Antoniego Szymanowskiego ze wsi Kupiski koło Łomży, zamieszczony w numerze 21 "Gazety Świątecznej z roku 1885, będący swoistą laurką wystawioną innemu mieszkańcowi tej wsi Adolfowi Suskiemu.

Kupiski to wioska, jaką często mijałem jadąc w kierunku Olsztyna lub powracając znad morza. Niczym szczególnym nie wyróżniała się. No może poza tym, że zwiastowała bliskość Łomży podczas powrotów.

"Nowiny.

O wsi Kupiskach, co leży w Łomżyńskich stronach nad rzeką Narwią, znaleźliśmy takie wiadomości w liście czytelnika naszego Antoniego Szymanowskiego, że miło posłuchać. Nie jest to taka wioska, żeby o niej trudno było coś dobrego napisać. Lud tam żyje dziś trzeźwo i nie w takiej już ciemnocie jak dawniej. Jest w niej cała kopa (bo 60) gospodarzy, a ledwie trzech może znajdzie się, co jeszcze piją wódkę. Można jednak spodziewać się, że i ta trójka do ogółu się przyłączy i wyrzeknie się gorzałki. Dawniej i tam tak samo, jak po niektórych innych wioskach, wolny czas od roboty spędzali ludzie w karczmie przy kieliszku i na pustej gadaninie albo wrzaskach. A dziś w Kupiskach już całkiem inaczej się dzieje.

Zgromadzają się tam i teraz ludzie w święta, a czasem i w dnie powszednie, ale nie do karczmy, tylko do domów dwóch porządnych i gościnnych gospodarzy - Adolfa Suski (czy Suskiego?) i Apolinarego Sawickiego, gdzie im każda godzina mile, a z pożytkiem dla duszy płynie. W niedzielę idą z kościoła wprost do domów, posilają się obiadem, a potem jeden drugiemu przypomina: "Chodźmy, sąsiedzie, do Suski, może on już tam zaczął czytać Gazetę!" Biorą czapki i idą słuchać głośnego czytania. A przy takiem czytaniu to i dobra myśl niejednemu przyjdzie do głowy, i rozumna pogawędka czasem się nawiąże. Tak mijają wieczory niedzielne. W dnie zaś powszednie, kiedy przypadnie obchód jakiej pamiątki religijnej, to idą ludzie ze wsi do tych samych dwóch gospodarzy, Suski i Sawickiego, na śpiewy nabożne i czytanie objaśnień stosownych. W taki sposób naprzykład obchodzili co piątek w wielkim poście stacje czyli pamiątkę drogi krzyżowej Pana Jezusa; teraz zaś pewnie gromadzą się tam znów na nabożeństwo majowe. A w domach gospodarzy, gdzie te zgromadzenia się odbywają, tak czyściuchno, taki ład i porządek, że tylko brać przykład każdemu.

Szczęśliwa wioska, co ma takich gospodarzy. Suska naprzykład - to prawdziwy krzewiciel oświaty i obyczajności między sąsiadami. Czy wesele, czy jaka inna zabawa we wsi, to wszystkim jakoś markotno, póki jego nie ma. A gdy on przyjdzie, zaraz inne życie. Znajdzie też zawsze coś ciekawego do opowiadania: nie powtarza jakichś tam plotek, ale mówi o rzeczach rozumnych i prawdziwych, o których ma dużo różnych wiadomości z książek lub z gazety. Dom jego zawsze jest otwarty dla podróżnego, a każdy biedak dostanie tam jałmużnę. Wychowuje tez dwoje sierot, o które dba tak, jakby o własne dzieci. Chłopczyka posyła do szkółki, a wieczorami sam go uczy; dziewczynką zaś opiekuje się głównie jego żona, która przyucza ją do robót gospodarskich, do szycia, do robótek szydełkowych i do krosien.

Nietylko same Kupiski, ale cała okolica korzysta z dobrych rad i przykładu takiego Suski. On to zaprowadził zwyczaj zgromadzania się po domach, on też zachęcił ludzi do Gazety. Żeby to każda wioska polska miała takiego przodownika!

Ale jest i w Kupiskach coś niedobrego, co koniecznie ludzie zmienić powinni. Oto pewien żydek utrzymuje tam sklepik, w którym między innemi rzeczami sprzedaje tytuń i papierosy. Gdyby przynajmniej zważał na to, komu sprzedawać, a komu nie, i gdyby brał za swój towar tylko pieniądze! Ale on psuje dzieci i młodzież, bo przyjmuje od nich tak zwane "tchórze" czyli zboże i kartofle, dając im wzamian papierosy. Niedorostki i parobki tym sposobem uczą się kraść, przyuczają się do palenia, a kryjąc się z papierosami po gumnach, mogą wieś spalić. Gospodarze więc kupiscy powinni raz zebrać się i postanowić, żeby niedorosłym nie wolno było ćmić tytuniu; handlarzowi zaś zakazać jak najsurowiej, aby nie ważył się sprzedawać tytuniu niedorosłym i przyjmować od nich zboże, kartofle lub inne rzeczy z zapasów gospodarskich. Gdyby zaś nie był posłuszny takiemu zakazowi, niech go wyrugują ze wsi. Może też oni posłuchają tej rady i usuną ze wsi pokusę złego dla swych synów i parobczaków.

Są i takie wioski, którym dawać dobre rady w Gazecie, to to samo, co rzucać groch na ścianę; aleć Kupiski do takich wiosek nie należą, tam ludzie chyba rozumniejsi być muszą."

Niespełna 5 lat po ukazaniu się artykułu Kupiski straciły Adolfa Suskiego. Wśród metryk zgonu parafii łomżyńskiej w roku 1890 znalazłem informację o zgonie Adolfa Suskiego 24 marca 1890 roku w Kupiskach. W chwili śmierci miał 50 lat i pozostawił po sobie żonę Agatę z Szymczyków. Osobie zgłaszającej zgon Adolfa nieznane były imiona i nazwiska jego rodziców. Być może był on tożsamy z Adolfem Suskim urodzonym w 1838 roku w Nieławicach w parafii Wizna, synem Kacpra Suskiego i Rozalii z Borawskich. Odpowiedź na to pytanie mogłaby przynieść dalsza kwerenda. Ciekawe też co stało się z wychowywanymi przez niego sierotami.

Nazwy miejscowe wsi Klepacze

Po raz pierwszy zetknąłem się z dawnymi nazwami miejsc we wsi Klepacze koło Białegostoku, czytając odkrywczy, choć nie pozbawiony błędów artykuł Mariana Olechnowicza "Wieś wielu ulic", zamieszczony w Gazecie z Choroszczy 12 września 2016 roku.

Prawdziwą rewelacją okazała się dla mnie "Historia wsi Klepacze" spisana przez Helenę i Alojzego Kendyś udostępniona w częściach przez Małgorzatę Besztak na profilu facebookowym "Klepacze - okruchy dawnych historii". Rewelacją nie tylko dlatego, że zawiera wiele nazw miejscowych. Jest to jedyne znane mi źródło mówiące o istnieniu w pierwszej połowie XIX wieku cerkwi unickiej i unickiego cmentarza grzebalnego w Klepaczach.

Sporo nazw miejscowych pojawiło się wśród opisanych w poprzednim artykule dokumentów dotyczących scalenia Klepacz.

A oto i same nazwy uporządkowane w porządku alfabetycznym. (Tu przy okazji zastrzeżenie. Nie pochodzę z Klepacz, tych nazw nie znałem z dzieciństwa, nie opowiadali mi o nich rodzice i dziadkowie. Poznałem je z dokumentów, opracowań oraz od innych osób, które z Klepacz pochodzą. Za wszelkie nieścisłości przepraszam, proszę o poprawki, uzupełnienia, a także o dzielenie się innymi ciekawymi historiami.)

Bagno - miejsce wymienione w "Historii wsi Klepacze" Heleny i Alojzego Kendysiów.

Bieli pod rzeczką - teren między Horodnianką, a drogą do Turczyna według dokumentu z 1933 roku.

Bieli za rzeczką - teren między Horodnianką, a lasem państwowym według dokumentu z 1933 roku.

Biereżnik - teren między granicą polną Kropiwnika, a granicą polną Bielów według dokumentu z 1933 roku.

Błoto łonka  - teren ciągnący się od polnej granicy wsi do Ozierysków.

Brodki - miejsca, gdzie były brody przez Horodniankę, jeden na południe od dzisiejszej ulicy Niewodnickiej, jeden na północ.

Brzóskie - miejsce wymienione w artykule M. Olechnowicza.

Cerkwisko  - miejsce u zbiegu dawnych dróg do Niewodnicy i Oliszek (obecne skrzyżowanie ulicy Polnej i Niewodnickiej), gdzie mieściła się karczma, obok której znajdowała się cerkiew unicka. Według "Historii wsi Klepacze" spisanej przez Helenę i Alojzego Kendysiów po Powstaniu Listopadowym w 1831 roku car dał rozporządzenie, aby wszystkie cerkwie unickie przyjęły wiarę prawosławną. Księgi metryczne z cerkwi klepackiej zostały wykradzione i przeniesione do kościoła katolickiego w Niewodnicy Kościelnej. Z tego powodu cała wieś zmieniła wiarę na katolicką. Cerkiew bez wiernych niszczała i nie miała racji bytu. Z tego powodu została rozebrana, a budulec zagospodarowany (dachówka) przez Doktorce, a pozostałe materiały zabrały Fasty.

Przyznam, że to pierwsza i jedyna wzmianka o istnieniu cerkwi unickiej w Klepaczach, jaką znam.

Cielatnik - miejsce na południe od ulicy Niewodnickiej między Horodnianką, a ulicą Polną. Według dokumentu z 1933 roku Cielatnik położony był między działką Bezubika, a ogrodami.

Ciopłonka, Za Ciopłem - miejsce na południe od dzisiejszej ulicy Ciepłej nieopodal skrzyżowania z ulicą Polną.

Cygan - według artykułu M. Olechnowicza górka pod lasem. Gdzieś nieopodal Kopciuchów.

Czwiertka za Bezubikami - teren między lasem państwowym, a granicą polną Jana Filończuka, według dokumentu z 1933 roku.

Ćwiartki, Ćwiartka pod Ługiem - uroczysko o obszarze około 15 ha położone przy mieście Starosielce, gdzie mieszkańcy Klepacz posiadali swoje działki. Ciągnęło się od lasu państwowego do granicy pola Podługu.

Dolina - wymieniona w "Historii wsi Klepacze".

Dwa zagony - według dokumentu z 1933 roku teren między drogą Bezubików, a granicą polną wsi od ogrodów.

Hrut - teren między granicą wsi, a torem kolejowym w miedzach Konstantego Łozowskiego i Franciszka Łozowskiego według dokumentu z 1933 roku.

Jelinka - wymieniona w "Historii wsi Klepacze" Kendysiów. Las po północnej stronie torów kolejowych, na zachód od stacji kolejowej.

Jezioryska, Ozieryska - zalewowe tereny przy Horodniance, nieopodal ulicy Wodociągowej, na północ od Kozińca.

Kamienisto - teren od granicy polnej Rokitników do lasu państwowego według dokumentu z 1933 roku.

Klepacze - uroczysko w lesie państwowym należące do włościan wsi Klepacze, wymienione w protokole z 1927 roku, dotyczącym ustalenia obszaru scalania.

Kopciuchy  bądź Kopciuch - dawne pole w lesie na południe od dzisiejszej ulicy Czaplińskiej.

Koziniec - teren położony po obu stronach Horodnianki, równolegle do ulicy Wodociągowej.

Kropiwnica - uroczysko przy drodze idącej do uroczyska Podgłębokie, z prawej jej strony o obszarze około 1 ha, przeznaczone do kopania piasku i żwiru podczas scalania wsi.

Kropiwnik - teren między lasem państwowym, a torem kolejowym w miedzach Franciszka Łozowskiego i Konstantego Łozowskiego według dokumentu z 1933 roku.

Księdzowski Las - według dokumentu z 1933 roku teren między lasem Chamskiego, a lasem państwowym.

Księżowskie, Księdzowo - pole bliżej Niewodnicy Kościelnej.

Leszczynnik - teren dawnego cmentarza unickiego po południowej stronie drogi do Niewodnicy Kościelnej. Według Alojzego in Heleny Kendysiów, wojsko polskie w 1944 roku podczas ćwiczeń i kopaniu okopów trafiało na szczątki ludzkie. Po drugiej stronie drogi naprzeciw Leszczynnika stoi krzyż.

Ług - według dokumentu z 1933 roku teren pomiędzy lasem Kuleszy, a Podługiem.

Miotłoszczyzna, Miatłowszyzna - uroczysko na terenie dzisiejszych Starosielc, między wiaduktem brzeskim, a ulicą Klepacką.

fragment pisma z 1933 roku wymieniającego uroczysko Miatłowszczyzna

Na Baciutach - łąki włościan wsi Klepacze, położone w odległości około 10 km od wsi, wymienione w Opisie projektowanego obszaru scalania z 1926 roku.

Nadane - pola aż pod Starosielcami, wymienione w artykule Olechnowicza.

Nadawek od Miatłowszczyzny - teren od granicy polnej Kamienistego do lasu państwowego według dokumentu z 1933 roku.

Nadawek Pierwszy za Leszczynnikiem i Nadawek Drugi za Leszczynnikiem - tereny między Czwiartkami, a lasem państwowym.

Nadawek za Bezubikami Szeroki - teren między granicą polną czwiartki, a granicą Jelinki według dokumentu z 1933 roku.

Nadawek za Bezubikami Wąski - między działką Jana Kendysia, a drogą do Jelinki według dokumentu z 1933 roku.

Nadawki - uroczysko o obszarze około 15 ha położone przy mieście Starosielce, gdzie mieszkańcy Klepacz posiadali swoje działki. Nieopodal dawnej ulicy Mickiewicza w Starosielcach i drogi do Białegostoku.

Fragment pisma z 1933, gdzie wymieniono uroczyska Rójstwo, Ćwiartki i Nadawki, położone przy Starosielcach

Nazareczki - działka leśna przy dawnej drodze Klepacze-Oliszki (ul. Polna).

Piaski - okolice dzisiejszych ulic Piaskowej, Łąkowej, gdzie w pisakach trzymało się ziemniaki na zimę. Nieopodal na górce znajdował się niegdyś drugi z klepackich wiatraków, należący do rodziny Jastrzębskich ze Starosielc.

Pieciwołoki - między granicą polną Rakitników do granicy polnej Kamienistego według dokumentu z 1933 roku.

Pieczysko - miejsce wymienione w "Historii wsi Klepacze" Heleny i Alojzego Kendysiów. Polożone między dzisiejszą ulicą Wodociągową, a drogą polną. Wymienione w piśmie z 1933 roku.

Piniowie - miejsce wymienione w "Historii wsi Klepacze" Heleny i Alojzego Kendysiów.

Pionowa Łąka - teren pomiędzy dawną drogą z Klepacz do Oliszek (ul. Polna), a Półczwiartkiem.

Pod Bochenko - teren nieopodal lasu państwowego.

Podgłębokie - półenklawa leśna, leżąca przy drodze gruntowej prowadzącej do Markowszczyzny, odchodzącej od drogi Klepacze - Horodnianka, włączona do obszaru lasu państwowego podczas scalania wsi.

fragment pisma z 1934 roku, wymieniającego półenklawę leśną Podgłębokie

Podołżnica - teren na północ od ulicy Spokojnej, nieopodal krzyżującej się z nią ulicy Cichej.

Podusznica - według dokumentu z 1933 roku teren między polem Kazimierza Łozowskiego, a torem kolejowym.

Półczwiartek - teren między granicą wsi, a torem kolejowym według dokumentu z 1933 roku.

Pranie - miejsce przy rzece wymienione w artykule Olechnowicza. Nie sprecyzowano, czy chodzi o Słuczankę, czy Horodniankę.

Rojstwo, Rójstwo - teren (zwany również uroczyskiem) o obszarze około 10 ha, gdzie mieszkańcy wsi Klepacze posiadali swoje grunty, zlokalizowany między uroczyskiem Nadawki, a Bacieczkami. Dziś na terenie Rojstwa położone jest osiedle Leśna Dolina.

Ryhorczuk - nazwa wymieniona w dokumencie z 1934 roku. Za "Ryhorczukiem" znajdowała się działka nieopodal drogi prowadzącej do Niewodnicy, przeznaczona do kopania gliny podczas scalania wsi.

fragment pisma z 1934 roku, w którym wymienia się Sieńkowszczyznę, Kropiwnicę, Podgłębokie, Leszczynnik, Kopciuchy, Ryhorczuk

Sieńkowszczyzna - nazwa wymieniona w dokumencie z 1934. Działki przeznaczone do kopania piasku, żwiru i gliny podczas scalania wsi.

Sierednia Łąka - teren między lasem Nazareckim, a Ozieryskami.

Sieredzina - teren ograniczony ulicą Kolejową, Horodnianką, ulią Klepacką i rzeczką Słuczanką.

Słuczyzna vel Słuczanka - teren położony wzdłuż południowej strony rzeki Słuczanki, okolice pomiędzy ulicą Kolejową i Nadrzeczną.

Torf - miejsce wymienione w "Historii wsi Klepacze" Kendysiów.

Turczyn I - uroczysko w lesie państwowym należące do włościan wsi Klepacze, wymienione w protokole z 1927 roku, dotyczącym ustalenia obszaru scalania.

Turczyn II - uroczysko w lesie państwowym należące do włościan wsi Klepacze, wymienione w protokole z 1927 roku, dotyczącym ustalenia obszaru scalania.

Fragment zaprojektowanego obszaru scalania z 1927 roku. Widoczne uroczyska leśne Klepacze, Turczyn I, Turczyn II.

Wyminki II - koło Starosielc, nieopodal przedwojennej ulicy Niewodnickiej w Starosielcach.

Za Leszczynnikiem - teren pomiędzy torem kolejowym do drogi wiodącej z Klepacz do Niewodnicy Kościelnej.

Za krynicą - teren między torem kolejowym, a ogrodami w miedzach Kazimierza Łozowskiego i Franciszka Łozowskiego.

Zagon - teren między granicą polną Dzielejkowszczyzny, a drogą Bezubików.

Zamłynie - położone tuż za dawną wsią, wymienione w artykule Olechnowicza. Według Małgorzaty Besztak miejsce położone między dzisiejszymi ulicami Spokojną i Niewodnicką. Za dawnym wiatrakiem Tupalskich.

Zawagzał - teren na południe od linii kolejowej, za stacją kolejową.

Zawonia - nazwa widoczna na mapie z 1966 roku, na zachód od Horodnianki na północnym krańcu wsi Klepacze, nieopodal ulicy Wodociągowej.

Scalenie gruntów wsi Klepacze na podstawie ustawy z 1923 roku

Dokumenty dotyczące scalenia gruntów w Klepaczach koło Białegostoku to fenomenalne źródło do badania historii tej wsi, obrazujące jej strukturę społeczną 100 lat temu oraz stosunki rodzinne, będące świadectwem nazw miejscowych funkcjonujących w obrębie Klepacz, a przede wszystkim wymieniające z imienia i nazwiska ich ówczesnych mieszkańców bądź właścicieli działek.

Ustawa o scalaniu gruntów z 1923 roku definiowała, że grunty rozdrobnione i rozmieszczone w szachownicę oraz grunty nadmiernie zwężone podlegają scaleniu przez przekształcenie w obszary, odpowiadające wymogom prawidłowego gospodarowania drogą wymiany gruntów między właścicielami. Za grunty rozdrobnione i rozmieszczone w szachownicę uważano działki jednego właściciela oddzielone od siebie działkami innych właścicieli. Za grunty nadmiernie zwężone uważano zaś działki, których długość przekraczała szerokość o więcej niż 15 razy. Ustawa przewidywała szereg przepisów szczegółowych, wyłączeń, itp. ale ich omawianie nie jest przedmiotem tego artykułu.

Wdrożenie procesu scalenia gruntów wsi Klepacze rozpoczęło się wraz z petycją podpisaną przez kilkudziesięciu mieszkańców, skierowaną do Powiatowego Urzędu Ziemskiego w Białymstoku w dniu 3 lipca 1926. Już wówczas powstał pierwszy spis mieszkańców wsi Klepacze posiadających grunty. Byli to w porządku alfabetycznym:

1. Jan Bajkowski
2. Jan Bajkowski
3. Józef Bajkowski
4. Wincenty Bajkowski
5. Emilia Baszeń
6. Franciszek Baszeń
7. Józef Baszeń
8. Józef Baszeń
9. Mateusz Baszeń
10. Michał Baszeń
11. Józef Bezubik
12. Julian Bezubik
13. Władysław Bezubik
14. Wiktor Bobrowski
15. Jan Borsuk
16. Maria Borsuk
17. Antoni Cimoszuk
18. Kazimierz Cimoszuk
19. Konstanty Cimoszuk
20. Mateusz Cimoszuk
21. Zygmunt Cimoszuk
22. Bolesław Danieluk
23. Franciszek Danieluk
24. Józef Danieluk
25. Kazimierz Danieluk
26. Michał Danieluk
27. Stefan Danieluk
28. Stefan Danieluk
29. Anna Fiłończuk
30. Jan Fiłończuk
31. Jan Fiłończuk
32. Józef Fiłończuk
33. Michał Fiłończuk
34. Stanisław Fiłończuk
35. Stefan Fiłończuk
36. Ksawery Gogol
37. Józef Jakubowski
38. Aleksandra Jaromska
39. Anna Jaromska
40. Antoni Kędyś
41. Józef Kędyś
42. Klemens Kierciel
43. Wincenty Kierciel
44. Franciszek Klejzik
45. Stefan Klejzik
46. Antoni Kluczyk
47. Jan Kluczyk
48. Paweł Kluczyk
49. Kazimierz Korol
50. Joanna Koszewnik
51. Stefan Łopacki
52. Wincenty Łopacki
53. Antoni Łozowski
54. Franciszek Łozowski
55. Franciszek Łozowski
56. Józef Łozowski
57. Józef Łozowski
58. Kazimierz Łozowski
59. Konstanty Łozowski
60. Stefan Łozowski
61. Andrzej Łupiński
62. Stanisław Łupiński
63. Zygmunt Łupiński
64. Maria Malinowska
65. Józef Maliszewski
66. Michał Maliszewski
67. Stefan Maliszewski
68. Maria Mańkowska
69. Jan Mańkowski
70. Konstanty Mańkowski
71. Franciszek Mikulski
72. Michał Mikulski
73. Jan Muszyński
74. Bolesław Okurowski
75. Franciszek Okurowski
76. Michał Okurowski
77. Kazimierz Oleksicki
78. Wojciech Oleksicki
79. Zygmunt Ostapowicz
80. Michał Ostrowski
81. Paweł Ostrowski
82. Wincenty Ozorowski
83. Kazimiera Pańkowska
84. Julian Pańkowski
85. Konstanty Pańkowski
86. Maciej Pańkowski
87. Franciszek Pastuszek
88. Karol Piechowski
89. Konstanty Piechowski
90. Michał Piechowski
91. Antoni Rajewski
92. Konstanty Rajewski
93. Michał Rajewski
94. Stanisław Rajewski
95. Antoni Romańczuk
96. Joanna Romańczuk
97. Michał Romańczuk
98. Aleksander Rydzewski
99. Kazimierz Rydzewski
100. Roch Sadowski
101. Kazimierz Słomiński
102. Kazimierz Topolewicz
103. Aleksander Tupalski
104. Konstanty Tupalski
105. Stefan Tupalski
106. Franciszek Turczewski
107. Wincenty Turczewski
108. Antoni Turowski
109. Piotr Turowski
110. Wincenty Turowski
111. Teofila Witkowska
112. Aleksander Witkowski
113. Andrzej Witkowski
114. Jan Witkowski
115. Jan Wołejko
116. Franciszek Wołos
117. Adam Wysocki
118. Aleksander Wysocki
119. Franciszek Wysocki
120. Jan Wysocki
121. Józef Wysocki
122. Karol Wysocki
123. Konstanty Wysocki
124. Piotr Wysocki
125. Piotr Wysocki
126. Stanisław Zalewski

Powstałej liście towarzyszyła lista ogrodników wsi Klepacze, na której znaleźli się:

1. Jan Fiłończyk
2. Franciszek Kędyś
3. Jan Kędyś
4. Józef Kędyś
5. Kazimierz Łozowski
6. Kazimierz Rajewski
7. Maria Tupalska
8. Franciszek Zdanowicz.

Na liście ogrodników dwa nazwiska zostały wykreślone:

Teofila Kuczyńska, Jan Szymański.

8 września 1926 pełniący obowiązki Komisarza Ziemskiego w Białymstoku dokonał czynności w sprawie zbadania wniosku mieszkańców Klepacz o scalenie wsi oraz zaprojektowania obszaru scalania w obecności sołtysa Michała Piechowskiego, wnioskodawców oraz innych posiadaczy gruntów. W toku czynności p.o. Komisarza Ziemskiego ustalił, że grunty mieszkańców Klepacz są mocno rozdrobnione i rozmieszczone w szachownicę, a także mocno wydłużone, przy czym stosunek szerokości działek do ich długości wynosił 1:300. Ustalono ponadto, że grunty podlegające scaleniu wynoszą 301,18 ha z 679 ha powierzchni jednostki administracyjnej i że nadają się do scalenia. Ponadto p.o. Komisarza Ziemskiego zaproponował, aby w ramach przeprowadzonego z urzędu scalenia podzielić wspólne pastwisko należące do 52 posiadaczy pierwotnych nadziałów z 1874 roku, wyprostować granicę wsi od strony lasu państwowego, znieść 3 enklawy o łącznym obszarze 12 ha, znajdujące się na terenie lasu państwowego oraz upełnorolnić małorolne i karłowate gospodarstwa.

Wówczas powstała kolejna lista zwana Prowizoryczną listą uczestników scalania. Obejmowała następujące nazwiska:

1. Bronisław Aleksiński
2. spadkobiercy Ignacego Aleksiuka
3. Wojciech Aleksiuk
4. Jan Bajkowski, syn Dominika
5. Jan Bajkowski, syn Wincentego
6. Józef Bajkowski
7. Wincenty Bajkowski
8. Józef Baszeń
9. Emilia Baszun
10. Franciszek Baszun
11. spadkobiercy Franciszka Baszuna
12. Janina Baszun
13. Józef Baszun
14. Marianna Baszun
15. Mateusz Baszun
16. Michał Baszun
17. Paulina Baszun
18. Józef Bezubik
19. Julian Bezubik
20. Władysław Bezubik
21. Wiktor Bobrowski
22. Jan Borsuk
23. Józef Borsuk
24. Bolesław Danilczuk, syn Jana
25. Franciszek Danilczuk, syn Wincentego
26. Józef Danilczuk, syn Wincentego
27. Michał Danilczuk, syn Jana
28. Stefan Danilczuk, syn Jana
29. Julian Daniluk
30. Kazimierz Daniluk
31. Michał Daniluk
32. Janina Fiedorczuk
33. Marianna Fiedorczuk
34. Anna Fiłonczuk
35. Jan Fiłonczuk
36. Jan Fiłonczuk
37. Jan Fiłonczuk
38. Marcin Fiłonczuk
39. Stanisław Fiłonczuk
40. Stefan Fiłonczuk, syn Józefa
41. Władysław Fiłonczuk
42. Seweryn Gogol
43. Józef Jakubowski
44. Aleksandra Jaromska
45. Anna Jaromska
46. Antoni Kendys
47. Jan Kendys - spadkobiercy po Janie?
48. Józef Kendys
49. Józef Kendys
50. Klemens Kierczel
51. Wincenty Kierczel
52. Antoni Klejzik
53. Franciszek Klejzik
54. Kazimierz Klejzik
55. Michał Klejzik
56. Stefan Klejzik
57. Antoni Kluczyk
58. Jan Kluczyk
59. Paweł Kluczyk
60. Kazimierz Koleśnik
61. Wincenty Łopacki
62. Stefan Łopacki
63. Antoni Łozowski, syn Jerzego
64. Franciszek Łozowski, syn Franciszka
65. Franciszek Łozowski, syn Jana
66. Józef Łozowski, syn Franciszka
67. Józef Łozowski, syn Jana
68. Kazimierz Łozowski, syn Franciszka
69. Kazimierz Łozowski, syn Franciszka
70. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
71. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
72. Konstanty Łozowski, syn Wawrzyńca
73. Stefan Łozowski, syn Wawrzyńca
74. Andrzej Łupiński
75. Stanisław Łupiński
76. Zygmunt Łupiński
77. Józef Maliszewski
78. Michał Maliszewski
79. Stanisław Maliszewski
80. Stefan Maliszewski
81. Marianna Mańkowska
82. Jan Mańkowski
83. Konstanty Mańkowski
84. spadkobiercy Józefa Mikulskiego
85. Stanisław Mikulski
86. Jan Mucha
87. Bolesław Okurowski
88. Franciszek Okurowski
89. spadkobiercy Jana Okurowskiego
90. Michał Okurowski
91. Zygmunt Ostapowicz
92. Michał Ostrowski
93. Paweł Ostrowski
94. Anna Pajewska
95. spadkobiercy Aleksandra Pańkowskiego
96. Julian Pańkowski
97. Konstanty Pańkowski
98. Maciej Pańkowski, syn Macieja
99. Jan Piechowski
100. Karol Piechowski
101. Konstanty Piechowski
102. Michał Piechowski
103. Izabella Rajewska
104. Paulina Rajewska
105. Zofia Rajewska
106. Antoni Rajewski
107. Kazimierz Rajewski
108. Konstanty Rajewski
109. Michał Rajewski
110. Stanisław Rajewski
111. Karol Rydzewski
112. Antoni Romańczuk
113. Franciszek Romańczuk
114. spadkobiercy Konstantego Romańczuka
115. Roch Sadowski
116. Kazimierz Słomiński
117. spadkobiercy Wincentego Timoszuka
118. spadkobiercy Wojciecha Timoszuka
119. Zygmunt Timoszuk
120. spadkobiercy Topolewicza
121. Marianna Tupalska
122. Julian Tupalski
123. Józef Tupalski
124. Konstanty Tupalski
125. Stanisław Tupalski
126. Antoni Turowski
127. Piotr Turowski
128. Wincenty Turowski
129. Aleksander Witkowski
130. Andrzej Witkowski
131. Jan Witkowski
132. spadkobiercy Franciszka Wołosa
133. Adam Wysocki
134. Aleksander Wysocki
135. Franciszek Wysocki
136. Jan Wysocki
137. Józef Wysocki
138. Karol Wysocki
139. Konstanty Wysocki
140. Piotr Wysocki
141. Piotr Wysocki
142. Stanisław Zalewski
143. Franciszek Zdanowicz

Do listy dopisano wspólne pastwisko oraz grunty państwowe z obrębu klepackiego będące w Zarządzie Lasów Państwowych.

To co przede wszystkim zwraca uwagę, to inne formy nazwisk w porównaniu z poprzednią listą (Baszun - Baszeń, Danilczuk - Danieluk, Fiłonczuk - Fiłończuk, Kendys - Kędyś, Kierczel - Kierciel, Timoszuk - Cimoszuk), a także powiększenie listy bez rozdzielenia na posiadaczy gruntów i ogrodników.

Efektem czynności dokonanych przez p.o. Komisarza Ziemskiego Stefana Kosko był "Szkic sytuacyjny obszaru scalania" z 8 września 1926 roku, dość rozległy, gdy się spojrzy na dzisiejsze stosunki przestrzenne wsi Klepacze. Graniczył od wschodu z gruntami wsi Wysoki Stoczek i Starosielce, od południa z gruntami majątków Markowszczyzna i Niewodnica, od strony zachodniej z Lasem Państwowym "Obręb Klepacki" i od północy z gruntami wsi Oliszki i Kolonii Bacieczki. Przez obszar scalania przechodziły dwie linie kolejowe i dwie drogi gruntowe: z Markowszczyzny do Oliszek i z Ogrodników do Białegostoku. Małorolnych i karłowatych gospodarstw naliczono 77, przy czym zwrócono uwagę, że część z ich właścicieli jest rzemieślnikami lub pracuje w warsztatach kolejowych, więc liczba ta może ulec zmianie. Na terenie scalania znajdowało się miasto Starosielce położone na gruntach dzierżawionych od mieszkańców Klepacz.

Szkic gruntów wsi Klepacze i zaprojektowanego obszaru scalania przedstawia rysunek przygotowany przez Nadleśnictwo Białostockie.

26 lutego 1929 roku Komisarz Ziemski w Białymstoku dokonał zbadania stanu gospodarstw karłowatych i małorolnych. Stworzona została wówczas lista 11-tu gospodarstw, na której znaleźli się:

1. Franciszek Baszeń
2. spadkobiercy Józefa Baszenia
3. Michał Baszeń
4. Antoni Łozowski, syn Jerzego
5. Franciszek Łozowski, syn Jana
6. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
7. Konstanty Łozowski, syn Wawrzyńca
8. Stefan Łozowski, syn Wawrzyńca
9. Marianna Mańkowska
10. spadkobiercy Jana Okurowskiego
11. Jan Witkowski

Oszacowano wówczas, że całkowity obszar scalania wynosi 740,54 ha i składa się z gruntów nadziałowych z 1874 roku, gruntów niehipotekowanych zakupionych z majątku Niewodnica, a także gruntów położonych w trzech enklawach na terenie Lasów Państwowych.

7 grudnia 1929 roku postanowiono przystąpić do wyboru Rady uczestników scalania spośród mieszkańców wsi. Powstała wówczas kolejna lista, tym razem osób uprawnionych do głosowania na zebraniach uczestników scalania wsi, na której znaleźli się:

1. Bronisław Aleksiński
2. Wojciech Aleksiuk
3. Jan Bajkowski, syn Dominika
4. Jan Bajkowski, syn Wincentego
5. Józef Bajkowski
6. Wincenty Bajkowski
7. Józef Baszeń
8. Karol Baszeń (spadkobiercy Franciszka Baszuna)
9. Emilia Baszun
10. Franciszek Baszun
11. Janina Baszun
12. Józef Baszun
13. Marianna Baszun
14. Mateusz Baszun
15. Michał Baszun
16. Paulina Baszun
17. Józef Bezubik
18. Julian Bezubik
19. Władysław Bezubik
20. Wiktor Bobrowski
21. Jan Borsuk
22. Józef Borsuk
23. Bolesław Danilczuk, syn Jana
24. Franciszek Danilczuk, syn Wincentego
25. Józef Danilczuk, syn Wincentego
26. Mikołaj Danilczuk, syn Jana
27. Stefan Danilczuk, syn Jana
28. Julian Daniluk
29. Kazimierz Daniluk
30. Michał Daniluk
31. Janina Fiedorczuk
32. Marianna Fiedorczuk
33. Anna Fiłończuk
34. Jan Fiłonczuk
35. Jan Fiłonczuk
36. Jan Fiłonczuk
37. Marcin Filonczuk
38. Stanisław Fiłonczuk
39. Stefan Fiłonczuk, syn Józefa
40. Władysław Fiłonczuk
41. Seweryn Gogol
42. Józef Jakubowski
43. Aleksandra Jaromska
44. Anna Jaromska
45. Antoni Kendys
46. Jan Kendys
47. Józef Kendys
48. Józef Kendys
49. Klemens Kierczel
50. Wincenty Kierczel
51. Antoni Klejzik
52. Franciszek Klejzik
53. Kazimierz Klejzik
54. Michał Klejzik
55. Stefan Klejzik
56. Antoni Kluczyk
57. Jan Kluczyk
58. Paweł Kluczyk
59. Kazimierz Koleśnik
60. Stefan Łopacki
61. Wincenty Łopacki
62. Antoni Łozowski, syn Jerzego
63. Franciszek Łozowski, syn Franciszka
64. Franciszek Łozowski, syn Jana
65. Józef Łozowski, syn Franciszka
66. Józef Łozowski, syn Jana
67. Kazimierz Łozowski, syn Franciszka
68. Kazimierz Łozowski, syn Franciszka
69. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
70. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
71. Konstanty Łozowski, syn Wawrzyńca
72. Stefan Łozowski, syn Wawrzyńca
73. Andrzej Łupiński
74. Stanisław Łupiński
75. Zygmunt Łupiński
76. Józef Maliszewski, syn Józefa
77. Michał Maliszewski
78. Stanisław Maliszewski
79. Stefan Maliszewski
80. Marianna Mańkowska
81. Jan Mańkowski
82. Konstanty Mańkowski
83. spadkobiercy Józefa Mikulskiego
84. Stanisław Mikulski
85. Jan Mucha
86. Bolesław Okurowski
87. Franciszek Okurowski
88. spadkobiercy Jana Okurowskiego
89. Michał Okurowski
90. Teofila Oleksicka (spadkobiercy Ignacego Aleksiuka)
91. Zygmunt Ostapowicz
92. Michał Ostrowski
93. Paweł Ostrowski
94. Kazimiera Pańkowska
95. Julian Pańkowski
96. Konstanty Pańkowski
97. Maciej Pańkowski, syn Macieja
98. Jan Piechowski
99. Karol Piechowski
100. Konstanty Piechowski
101. Michał Piechowski
102. Anna Rajewska
103. Izabella Rajewska
104. Paulina Rajewska
105. Zofia Rajewska
106. Antoni Rajewski
107. Kazimierz Rajewski
108. Konstanty Rajewski
109. Michał Rajewski
110. Stanisław Rajewski
111. Antoni Romanczuk
112. Franciszek Romanczuk
113. spadkobiercy Wincentego Romanczuka
114. Karol Rydzewski
115. Roch Sadowski
116. Kazimierz Słomiński
117. spadkobiercy Wincentego Timoszuka
118. spadkobiercy Wojciecha Timoszuka
119. Zygmunt Timoszuk
120. spadkobiercy Topolewicza
121. Marianna Tupalska
122. Aleksander Tupalski
123. Józef Tupalski
124. Julian Tupalski
125. Konstanty Tupalski
126. Antoni Turowski, syn Stefana
127. Piotr Turowski
128. Wincenty Turowski
129. Aleksander Witkowski
130. Andrzej Witkowski
131. Jan Witkowski
132. Józef Witkowski
133. Franciszek Wołos
134. Adam Wysocki
135. Aleksander Wysocki
136. Franciszek Wysocki
137. Jan Wysocki
138. Józef Wysocki
139. Karol Wysocki
140. Konstanty Wysocki
141. Piotr Wysocki
142. Piotr Wysocki
143. Stanisław Zalewski
144. Franciszek Zdanowicz

Właściwe prace scaleniowe rozpoczęły się po podpisaniu umowy w dniu 2 czerwca 1933 roku pomiędzy Okręgowym Urzędem Ziemskim w Białymstoku, a mierniczym przysięgłym Stanisławem Jerzykiewiczem, zamieszkałym przy ulicy Sienkiewicza 67 w Białymstoku. Na marginesie warto dodać, że Stanisław Jerzykiewicz urodził się w 1880 roku, po II wojnie światowej mieszkał w Elblągu, a zmarł 11 listopada 1963 roku.

W toku procesu scalania rozpatrywano różnego rodzaju skargi, odwołania, sprawy przewłaszczeń gruntów, sprawy podziałów majątkowych, znoszenia współwłasności, ustalenia granic dróg, wyznaczenia z urzędu Rady uczestników scalania. Jedna ze spraw dotyczyła uchwały posiadaczy działek położonych między miastem Starosielce, a Białymstokiem o wyłączenie ich z procesu scalania.

Inna to zniesienie "ucząstkowego" stanu posiadania ze względu na to, że na gruntach wsi Klepacze powstało miasto Starosielce, a w związku z tym dokonywane były liczne transakcje kupna-sprzedaży nie w równych częściach ucząstka, lecz konkretnymi działkami na gruncie; od poszczególnych gospodarzy wsi zostały wywłaszczone za odszkodowaniem konkretnymi działkami grunty przy budowie szosy Starosielce-Jeżewo, jednak tylko od dwunastu posiadaczy ucząstków, a nie od wszystkich; wreszcie podobny proces wywłaszczenia miał miejsce podczas budowy kolei państwowej Białystok-Grajewo.

Zmniejszono również obszar scalania wyłączając z niego grunty dokupione z majątku Niewodnica Kościelna, gdyż były to przeważnie działki leśne o prawidłowych wymiarach, a także około 80 ha placów budowlanych pod zabudowaniami miasta Starosielce.

Ustalono również, że wspólnota gruntowa zostanie podzielona proporcjonalnie między uczestników scalania w zależności od obszaru posiadanych przez nich działek.

Ostatecznie po zatwierdzeniu zmniejszenia obszaru scalania lista właścicieli działek podlegających scaleniu została ustalona 9 grudnia 1933 roku w sposób następujący:

1. Seweryn i Janina małżonkowie Ambrożyk
2. Bronisława Badowska
3. Jan Bajkowski, syn Dominika
4. Jan Bajkowski, syn Wincentego
5. Izabela Bałtruczyk
6. Paulina Bałtruczyk
7. Stefan Bałtruczyk
8. Maria Bartnicka
9. Aleksander Baszeń, syn Michała
10. Emilia Baszeń
11. Franciszek Baszeń
12. spadkobiercy Franciszka Baszenia
13. spadkobiercy Józefa Baszenia
14. Mateusz Baszeń
15. Michał Baszeń
16. Władysław Baszeń, syn Michała
17. spadkobiercy Wincentego Baszenia
18. Antoni Bezubik
19. Józef Bezubik
20. Julian Bezubik
21. Władysław Bezubik
22. spadkobiercy Wiktora Bobrowskiego
23. spadkobiercy Jana Borsuka
24. Józef Borsuk
25. Stanisław Borsuk
26. Paulina Brzostowska
27. Franciszek Cilwicki
28. spadkobiercy Jana Cimoszuka
29. Kazimierz Cimoszuk
30. Konstanty Cimoszuk
31. Mateusz Cimoszuk
32. spadkobiercy Wojciecha Cimoszuka
33. Zygmunt Cimoszuk
34. Julian Cisz
35. Bolesław Daniluk
36. Franciszek Daniluk
37. Jadwiga Daniluk
38. Józef Daniluk
39. Julian Daniluk
40. Kazimierz Daniluk
41. Marianna Daniluk
42. Michał Daniluk
43. Michał Daniluk
44. Stefan Daniluk
45. spadkobiercy Stefana Daniluka
46. Zofia Daniluk
47. Jan Dojlida i Bronisława Ambrożyk
48. spadkobiercy Konstantego Fiedorczuka
49. Józef Fiłon-Fiłończuk
50. spadkobiercy Adama Fiłonczuka
51. spadkobiercy Bartłomieja Fiłonczuka
52. Feliksa Fiłonczuk
53. spadkobiercy Jana Fiłonczuka
54. spadkobiercy Stanisława Fiłonczuka
55. Stefan Fiłonczuk
56. Władysław Fiłonczuk
57. Jan Fiłończuk
58. Michał Fiłończuk
59. Maria Girejko
60. Adolf Głowacki
61. Seweryn Gogol
62. Feliksa Górecka
63. Aleksandra Grzybek
64. Józef Jakóbowski
65. spadkobiercy Antoniego Jaromskiego
66. spadkobiercy Franciszka Jaromskiego
67. Tomasz Ksawery Kasperowicz
68. Antoni Kędyś
69. Franciszek i Janina małżonkowie Kędyś
70. Jan Kędyś, syn Jana
71. Jan Kędyś, syn Macieja
72. Janina Kędyś
73. Józef Kędyś
74. Józef Kędyś, syn Franciszka
75. Paulina Kędyś
76. Władysław i Paulina małżonkowie Kędyś
77. Antonina Kiercel
78. Józef Kiercel
79. Julian Kiercel
80. Klemens Kiercel
81. Stanisław Kiercel
82. Kazimiera Klejzik
83. Kazimierz Klejzik
84. Michał Klejzik
85. Stefan Klejzik
86. Antoni Kluczyk
87. Jan Kluczyk
88. Paweł Kluczyk
89. Józef Kolesnik
90. Joanna Koszewnik
91. spadkobiercy Michała Koszewnika
92. Janina Kotlęgowa
93. Wincenty Kozłowski i żona Anna Kozłowska
94. Stanisława Kuryłowicz
95. Aleksander Lewkowicz
96. Stefan Łopocki
97. Wincenty Łopocki
98. Anna Łozowska
99. Marianna Łozowska
100. Marianna Łozowska
101. Bolesław Łozowski
102. Franciszek Łozowski
103. Franciszek Łozowski, syn Franciszka
104. Franciszek Łozowski, syn Kazimierza
105. Józef Łozowski
106. Józef Łozowski, syn Franciszka
107. Kazimierz Łozowski, syn Franciszka
108. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
109. Kazimierz Łozowski, syn Konstantego
110. Konstanty Łozowski
111. Stanisław Łozowski
112. Stefan Łozowski
113. Marianna Łukjańska
114. Andrzej Łupieński
115. spadkobiercy Stanisława Łupieńskiego
116. Zygmunt Łupieński
117. Władysław i Anna małżonkowie Majnicz
118. Marianna Malinowska
119. Zofia Malinowska
120. Józef Maliszewski
121. Józef i Feliksa małżonkowie Maliszewscy
122. Michał Maliszewski
123. Stanisław Maliszewski
124. Stefan Maliszewski
125. Jan Mańkowski
126. spadkobiercy Józefa Mańkowskiego
127. Konstanty Mańkowski
128. spadkobiercy Stanisława Mańkowskiego
129. Wacław Mańkowski
130. spadkobiercy Józefa Mikulskiego
131. Stanisław Mikulski
132. spadkobiercy Wincentego Mikulskiego
133. Jan Muszyński
134. Mieczysław Nowacki
135. Albin Okurowski, syn Franciszka
136. Antoni Okurowski
137. Franciszek Okurowski
138. Józef Okurowski
139. Kazimierz Okurowski
140. Michał Okurowski, syn Kazimierza
141. Michał Okurowski, syn Michała
142. Michał Okurowski, syn Michała i żona Maria Okurowska
143. spadkobiercy Mikołaja Okurowskiego
144. Wacław Okurowski
145. spadkobiercy Ignacego Oleksickiego
146. spadkobiercy Jana Oleksickiego
147. Wojciech Oleksicki
148. Stanisława Opacka, córka Franciszka
149. Zygmunt Ostapowicz
150. Władysława Ostrowska
151. Michał Ostrowski
152. Paweł Ostrowski
153. spadkobiercy Wincentego Ozorowskiego
154. spadkobiercy Aleksandra Pańkowskiego
155. Bolesław Pańkowski
156. Bronisław Pańkowski
157. Julian Pańkowski
158. Konstanty Pańkowski
159. spadkobiercy Leona Pańkowskiego
160. spadkobiercy Franciszka Pastuszka
161. Jan Piechowski
162. Karol Piechowski
163. Konstanty Piechowski
164. Michał Piechowski
165. Anna Rajewska
166. Antoni Rajewski
167. Kazimierz Rajewski
168. Konstanty Rajewski
169. spadkobiercy Michała Rajewskiego
170. Stanisław Rajewski
171. Franciszek Romanczuk
172. spadkobiercy Anny Romaniukowej
173. Bronisława Rybnik
174. Maria Rydzewska
175. Aleksander Rydzewski
176. Kazimierz Rydzewski
177. Józefa Ryhorczuk
178. Stanisław Sierzputowski
179. Aleksander Słomiński
180. Maria Suprynowicz
181. Adam i Apolonia małżonkowie Suszko
182. Apolonia Suszko
183. Michał Suszko
184. Marianna Szokalska
185. Bolesław Szokalski
186. Kazimierz Topolewicz
187. Aleksander Tupalski
188. Józef Tupalski
189. Kazimierz Tupalski
190. Konstanty Tupalski
191. spadkobiercy Stefana Tupalskiego
192. spadkobiercy Wincentego Tupalskiego
193. Adolf Turczewski
194. Bronisława Turowska
195. Antoni Turowski
196. Józef Turowski
197. Piotr Turowski, syn Wincentego
198. Stanisław Turowski
199. Piotr Turowski, syn Antoniego
200. Ludwika Wacewicz
201. Aleksander Witkowski
202. spadkobiercy Andrzeja Witkowskiego
203. Jan Witkowski
204. spadkobiercy Józefa Witkowskiego
205. Maria Wolejko
206. spadkobiercy Franciszka Wołosa
207. Antonina Wysocka, córka Bartłomieja
208. Adam Wysocki
209. Aleksander Wysocki
210. spadkobiercy Andrzeja Wysockiego
211. Antoni Wysocki
212. Antoni Wysocki, syn Antoniego
213. Franciszek Wysocki
214. Jan Wysocki
215. Józef Wysocki
216. spadkobiercy Karola Wysockiego
217. Konstanty Wysocki
218. Piotr Wysocki, syn Macieja
219. Piotr Wysocki, syn Piotra
220. Wacław Wysocki, syn Józefa
221. Wojciech Zaczyński
222. Franciszek Zdanowicz
223. Julian Zdanowicz
224. Apolonia Zdrodowska
225. Antoni Żmojdzin
226. las państwowy Nadleśnictwa Białystok
227. magistrat Miasta Białegostoku

Ostatnie pismo dotyczące procesu scaleniowego nosi datę 11 kwietnia 1935 roku. Sam proces trwał więc niespełna 9 lat.

***

Wśród dokumentów procesu scaleniowego można odnaleźć sporo ciekawostek. Jedna z nich - pismo Katarzyny Berenstein do Powiatowego Urzędu Ziemskiego w sprawie zabezpieczenia praw do ogrodu po zmarłym Adamie Fiłończuku dla Józefa i Anny Fiłończuk, przebywających dotychczas w Rosji jest echem bieżeństwa, czyli wymuszonego exodusu ludności do Rosji w sierpniu 1915 roku.

Warto też wiedzieć, że już 23 stycznia 1928 roku Powiatowy Komitet WF i PW w Białymstoku skierował pismo do Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Białymstoku o wydzielenie terenu pod boisko sportowe w Klepaczach.

19 lutego 1932 roku Zygmunt Łupiński i Franciszek Okurowski zwrócili się zaś do Powiatowego Urzędu Ziemskiego w Białymstoku z wnioskiem o pozostawienie we wsi wspólnej przestrzeni służącej do przejazdu i postoju furmanek.

Wśród dokumentów scaleniowych znajduje się także zaświadczenie z parafii w Niewodnicy Kościelnej w sprawie składu osobowego rodziny Rajewskich.

Dokumentacja procesu scaleniowego zawiera sporo informacji na temat nazw miejscowych w Klepaczach i najbliższej okolicy, ale omówienie onomastyki wsi Klepacze będzie tematem oddzielnego artykułu.