wtorek, 25 października 2011

Stary cmentarz katolicki w Dobrzyniewie Kościelnym

Zbliża się powoli dzień Wszystkich Świętych, a zaraz po nim Zaduszki. Będziemy odwiedzać groby naszych bliskich. Chciałbym przy tej okazji przedstawić kolejny z zabytkowych cmentarzy w okolicach Białegostoku, nawiązując do notek o podobnie cennych obiektach w Zabłudowie i Płonce Kościelnej, a także upamiętnić miejsce, na którym groby ze względu na upływ czasu, nie są już licznie odwiedzane.

Dobrzyniewo Kościelne jest niewielką wioską leżącą na północny zachód od Białegostoku, nieco w bok od szosy do Knyszyna, Moniek i Grajewa. Nigdy wcześniej tam nie byłem, a do starego cmentarza trafiłem zupełnie przypadkiem przy okazji jednej z wycieczek.

Katolicka parafia powstała w tym miejscu w 1519 roku, jako fundacja Wojewody Wileńskiego i Kanclerza Wielkiego Księstwa Litewskiego, Mikołaja Radziwiłła. Wieś powstawała równolegle z budową kościoła. Dzisiejsza murowana świątynia została zbudowana w latach 1905-1910.

Stary cmentarz katolicki leżący nieopodal cmentarza nowego, na północno-wschodnim krańcu wsi, został założony równolegle z powstaniem parafii. Obecnie jest zamknięty dla pochówków, z których ostatnie odbywały się w latach 20-ych XX wieku. Otoczony jest XIX-wieczną bramą wejściową i murem kamiennym, odrestaurowanym w roku 2009. Wykonałem zdjęcia prawie wszystkich nagrobków na cmentarzu, przedstawiam tutaj większość z nich, pomijając nagrobki bez inskrypcji, mniej ciekawe pod względem wykonania, a także te bardzo nieliczne, na których nie udało mi się odczytać inskrypcji.



Najciekawszym moim zdaniem nagrobkiem, niosącym w sobie spory ładunek historii, jest nagrobek dzieci rodziny Jacoby. Przeciętny białostoczanin na pewno słyszał o związanych z Białymstokiem rodzinach niemieckich przemysłowców: Hasbachach, Beckerach, Commichau, niektórzy kojarzą nazwisko Krusenstern, gdyż przedstawiciel tej niemieckiej rodziny zbudował budynek pałacu, znany dziś pod nazwą pałacu Lubomirskich. Wielu słyszało o choroskich Moesach, czy supraskich Buchholtzach, Zachertach oraz Jansenach. O Jacobych słyszało niewielu. Dobrzyniewo Kościelne, a zwłaszcza nieopodal położone Dobrzyniewo Fabryczne nie są tak znanymi i odwiedzanymi miejscowościami. A właśnie w Dobrzyniewie Fabrycznym osiedli niemieccy przemysłowcy Jacoby i tam prowadzili fabrykę włókienniczą. Powstała ona na terenie dóbr Wincentego Krasińskiego w latach 30-ych XIX wieku. Dzierżawił ją niejaki Gierc, po którego bankructwie pod koniec XIX wieku, trafiła w ręce Jacobich.

Część informacji w internecie przedstawia rodzinę Jacoby, jako protestantów. Jednakże to Rudolf Jacoby ufundował dwa witraże w nowobudowanej świątyni dobrzynieckiej, a na cmentarzu znajduje się nagrobek pochowanych tu dzieci rodziny Jacoby. Inskrypcja informuje, że pochowani są tutaj:

Alfons Erwin Jacoby (7.10.1878 - 21.04.1879), Paul Joseph Jacoby (29.06.1880 - 27.11.1880), Otto Sigismund Jacoby (20.04.1885 - 1.01.1888) i Elizabeth Maria Jacoby (9.09.1887 - 21.01.1888).

W Archiwum Archidiecezjalnym w Białymstoku w księgach chrztów odnalazłem metryki chrztów wszystkich wymienionych powyżej dzieci. W żadnej z nich nie ma zapisów o tym, że Iwan Rudolf Jacoby i Henryka Elizawieta z Zontaków (Sonntagów) rodzice dzieci, byli protestantami.

W akcie chrztu nr 158 pod rokiem 1878 napisano, że 21 listopada 1878 roku został ochrzczony Alfred (nie Alfons, jak na nagrobku) Erwin, syn cudzoziemców Iwana Rudolfa i Henryki Elizawiety z Zontaków (Sonntagów), urodzony 7 października 1878 roku. Rodzicami chrzestnymi byli Alfons Alt i Wiktoria Markwordt.

W akcie chrztu nr 86 pod rokiem 1880 napisano, że 19 lipca 1880 roku został ochrzczony Paweł Józef, syn cudzoziemców Rudolfa Iwana i Henryki Elizawiety z Zontaków (Sonntagów), urodzony 2 czerwca 1880 roku. Rodzicami chrzestnymi byli Karl Dekker i panna Ludwika Jacoby.

W akcie chrztu nr 66 pod rokiem 1885 napisano, że 13 maja 1885 roku został ochrzczony Sigismunt Otto, syn cudzoziemców Iwana Rudolfa i Henryki Elizawiety z Zontaków (Sonntagów), urodzony 20 kwietnia 1885 roku. Rodzicami chrzestnymi byli Alfons Zontak (Sonntagów) i Marianna Bokge, żona Augusta.

W akcie chrztu nr 129 pod rokiem 1887 napisano, że 27 września 1887 roku została ochrzczona Elizawieta Maria, córka cudzoziemców Iwana Rudolfa i Henryki Elizawiety z Zontaków (Sonntagów), urodzony 9 września 1887 roku. Rodzicami chrzestnymi byli August Bogke i Elżbieta Maria Zontak (Sonntag), małżonka Piotra.

Gorzej było z poszukiwaniem aktów zgonu. Nie odnalazłem bowiem pod rokiem 1880 aktu Paula Josepha.

Jeśli chodzi o akt zgonu nr 51 pod rokiem 1879, napisano, że zgon Alfreda Erwina Jacoby nastąpił na skutek ciężkiego wyrzynania ząbków, dnia 21.04.1879.

Akt zgonu Sigismunta Otto Jacobiego nosi numer 3 pod rokiem 1888, natomiast akt zgonu Elizawiety Marii numer 13 pod rokiem 1888.

Jako miejsce urodzeń i zgonów podawana jest Fabryka Dobrzyniewo Most. Księgi prowadzone były w języku rosyjskim.


Inne nagrobki to:

nagrobek Catheriny Sieger (8.12.1814 - 23.11.1875);


Nagrobek Franciszka Dzienisa, (1889 - 13.11.1925);


Nagrobek z 1805 roku, mężczyzny o imieniu Wojciech, nazwisko nie do końca dla mnie czytelne;


Nagrobek Michała Winnickiego (1853 - 24.03.1890) i Macieja Zdanowicza (1823 - 23.01.1910);


Wojciech Sutula, ur. 1820, zm. 22.12.1884.


Nagrobek rodziny Heyman i Wiese.
- Aleksander Heyman, ur. 10.02.1839, zm. 27.12.1908,
- Aleksander Heyman, syn, ur. 23.12.1867, zm. 23.04.1909,
- Franciszka Wiese.



Nagrobek rodziny Kuleszów - Marianny, Stefanii, Władysława i Józefy.


Paulina Wigda, zm. 1919.


Klemens Dąbrowski, ur. 1864, zm. 2.02.1919.


Paulina Adamska, 34 lata.


Zofia Adamska, ur. 1891, zm. 1.11.1918.


Józefa z Zubryckich Bobrukiewicz, zm. 11.01.1888.


Bronisław i Sabina Adamscy, zmarli w latach 1916 - 1917.


M. Walendziuk.


Wojciech Ostrowski, ur. 1842, zm. 5.02.1910 i Konstancja Ostrowska, 66 lat.


Nagrobek rodziny Ostrowskich:
- Marianna Ostrowska, 62 lata,
- Jan Ostrowski, ur. 1837, zm. 6.04.1889.


Paweł Piesiecki, ur. 1844, zm. 24.09.1923.


Grzegorz Zubricki, ur. 1884, zm. 28.03.1919.


Nagrobek małżeństwa Jackowskich: Michała, ur. 1843, zm. 28.02.1898 i jego żony ur. 1852, zm. 13.05.1892.


Karolina Markowska z domu Kitlas, zm. 1922.


Petronela Pietkun z domu Wiłun, zm. 10.01.1925.


Marianna Mrozowicz, ur. 1894, zm. 8.12.1919.



Aleksander Szczepański, według autorów tekstu o cmentarzu, jest to najstarszy nagrobek pochodzący z 1804 roku.


Julia Eufrozyna z de Ramerów Balde, ur. 02.1837, zm. 7.03.1872.



Wojciech Malinowski, ur. 1892, zm. 7.07.1929.


Konstancja Dobrogowska, ur. 1852, zm. 10.07.1910.


Emilia Dzienis, ur. 1900, zm. 18.11.1921.


Stanisław Szczepański.


Nagrobek Józefy Ciupy, zmarłej w 1916 roku i Jana Ciupy, zmarłego w 1920 roku.


Franciszek Nagórski, ur. 1832, zm. 6.04.1924.



Proboszcz parafii dobrzyniewskiej, ksiądz Grzegorz Rybołtowski, ur. 1823, zm. 26.12.1902.


Marianna Majewska, ur. 1835 zm. 1890. Nagrobek wystawiony przez syna Kajetana.


Tomasz Michalski, ur. 29.12.1839, zm. 17.11.1893.


Nagrobek Macieja Zalewskiego posiadający na odwrocie inskrypcję poświęconą rodzicom: Wincentemu, ur. 1847, zm. 14.01.1912 i Mariannie Zalewskim, ufundowany przez syna Antoniego.


Józefa Pasiuk.


Józefa Żukowska, ur. 1855, zm. 2.03.1919.


Nagrobek rodziny Wojteckich.
- Leokadia Wojtecka, ur. 1901, zm. 17.06.1906,
- Anna Wojtecka, zm. 1915, żyła 7 dni,
- Józef Wojtecki z Pogorzałek, ur. 1838, zm. 1918,
- Henryk Wojtecki, ur. 1917, zm. 1921,
- Marianna Wojtecka z Moczydłowskich, ur. 1838, zm. 1921,
- Antoni Wojtecki, ur. 1875, zm. 1923.


Franciszek i Franciszka Gorlewscy, zm. 1882. Inskrypcja z dopiskiem: "Wzorowy rolnik. Wielki patriota.


Hipolit Żukowski, ur. 1907, zm. 16.01.1927.


(nieczytelne imię) Jasińska, ur. 1886, zm. 12.01.1915.


Nagrobek rodziny Borkowskich.
- Jan Borkowski, ur. 1854, zm. 27.12.1917,
- Marianna Borkowska, ur. 1849, zm. 5.05.1907.



Aleksander Kulisiński, ur. 1870, zm. 1919.


Antoni Adamski, ur. 1846, zm. 12.11.1914.


Katarzyna i Michał Kamieńscy.


Ignacy Krempa (?).


Nagrobek rodziny Linczewskich:

- Paweł Linczewski, ur. 1851, zm. 23 sierpnia 1919,
- Józefa Linczewska, ur. 1869, zm. 23 sierpnia 1919,
- Jadwiga Linczewska, ur. 1896, zm. 23 sierpnia 1919.

Wszyscy odeszli tego samego dnia.


Adolf Szczepański, ur. 1889, zm. 12 maja 1919.


Józef Rospendowski, urodzony w Częstochowie 9 marca 1781 roku. Ostał się jeno kawałek tablicy.


Konstanty Otopowicz, ur. 1875, zm. 16.07.1919.


Stefan Pieńczykowski, ur. 1869, zm. 1889.


Antoni Siehień, ur. 1838, zm. 6.11.1907.


Nagrobek rodziny Łupińskich.

- Michał Łupiński, zm. 1904,
- Eugenia Łupińska, ur. 8.02.1904, zm. 3.02.1905,
- Michał Łupiński, ur. 1.05.1905, zm. 31.05.1905,
- Alfons Łupiński, ur. 3.03.1902, zm. 24.08.1905.


Na cmentarzu znajduje się stara drewniana kapliczka słupowa, obecnie pusta

oraz wiele ciekawych nagrobków bez inskrypcji, z krzyżami będącymi przykładami doskonałego rzemiosła kowalskiego.