Szumsko. Jak pech, to pech.

Od prawie tygodnia w upały chłodzimy się w krystalicznie czystej wodzie jeziora Tarnobrzeskiego. Zwiedzamy. Poddajemy refleksji nikły stan zachowania zbiorów na zamku w Baranowie Sandomierskim, ale równocześnie zachwycamy się wystawą porcelany ćmielowskiej w tym samym miejscu. W Tarnobrzegu u Dominikanów podziwiamy wciąż trwające przywiązanie ludności do cudownego obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej, odnajdujemy tu i ówdzie ślady Jana Słomki - autora słynnych "Pamiętników włościanina", zaś w niewielkim gotyckim kościółku św. Marii Magdaleny w tarnobrzeskim Miechocinie w ciszy dociera do mnie oczywistość zależności mego istnienia od kilku pokoleń przodków zawierających związki małżenskie właśnie tutaj. Spacerujemy wśród nadwiślańskich pól kukurydzy i sadów owocowych nad Wisłą, ciesząc się wzlatującymi w niebo bażantami, czy też żerującymi tu z rana sarnami. W Kurozwękach w kukurydzianym labiryncie odnajdujemy w upale wszystkie punkty bonusowe. Nie sposób nie wspomnieć o pełnym pamiątek przeszłości i cytatów z Wiesława Myśliwskiego Sandomierzu, który eksplorujemy już kilka dni. Jednym słowem urlop i długo wyczekiwane wczasy...

Korzystając z bliskości miejsca, namówiłem rodzinę na wyjazd do Szumska. Miałem nadzieję odnaleźć w archiwum parafialnym akt chrztu praprababci Józefy Stępień z Pociejowskich i dzięki temu ustalić nazwisko panieńskie jej matki. Ale najwięcej oczekiwań wiązałem z aktem ślubu Józefy z Kacprem Stępniem, który musial mieć miejsce najpóźniej w początku 1900 roku. Metryka ślubu prapradziadków pozwoliłaby mi bowiem ustalić, skąd pochodzili Stępniowie i rozwiązać zagadkę, która od lat mnie nurtuje.

Parafia rzymskokatolicka w Szumsku była erygowana bardzo wcześnie, bo już przed rokiem 1326. Obecnie istniejący kościół został zbudowany w 1637 roku z fundacji ks. Jerzego Rokickiego, kanonika łowickiego.

W murze przykościelnym oraz w bliskim otoczeniu świątyni można odnaleźć stare pomniki oraz kapliczki. Moją uwagę przykuła kapliczka z roku 1886 ufundowana przez parafian 4 lata po narodzinach mojej praprababci.

Niestety, księgi metrykalne z okresu, który mnie interesował nie zachowały się. Zachowana księga chrztów od lat 50-ych XIX wieku kończy się na roku 1872, zaś księga ślubów na roku 1879. Kolejne zaś księgi metrykalne, które się zachowały zaczynają się w 1917 roku. Cóż, w czasie II wojny światowej wojska radzieckie w budynku plebanii urządziły szpital, a księgi metrykalne służyły im do różnych użytkowych celów.

Po wizycie w archiwum parafialnym odwiedziłem cmentarz zlokalizowany za wsią przy lesie. Znalazłem kilka nagrobków z nazwiskiem Pociejowski, niektóre z nich z dużym prawdopodobieństwem należące do krewnych praprababci. Na tę chwilę nie potrafię jednak nic więcej w tym temacie powiedzieć.

XVIII-wieczny cmentarz na Piaskach w Miechocinie

Ostatnią z ciekawostek, jaką dane mi było odkryć podczas krótkiego pobytu w Tarnobrzegu, był XVIII - wieczny cmentarz na Piaskach w Miechocinie. Gdy ruszyłem spod kościoła w stronę centrum miasta, zauważyłem kątem oka drogowskaz, kierujący w stronę zabytkowego cmentarza. Przyznam, że nie było łatwo go znaleźć wśród wąskich i gęsto zabudowanych uliczek podmiejskiego Miechocina. Kluczyłem dłuższą chwilę, zanim napotkana osoba nakierowała mnie na właściwy kierunek. Cmentarz otoczony jest ze wszystkich niemalże stron zabudowaniami jednorodzinnymi i podwórkami, dlatego tak trudno go wypatrzyć pomiędzy nimi. Nawet wąskiej alejce wiodącej na cmentarz towarzyszą po obu stronach płoty strzegące dostępu do posesji prywatnych. Przez cały czas pobytu na cmentarzu towarzyszyło mi wściekłe ujadanie psa dochodzące z sąsiadującego z wejściem na cmentarz podwórka.

Cmentarz na Piaskach powstał pod koniec XVIII wieku w efekcie licznych epidemii oraz w wyniku przepełnienia terenu dotychczasowego cmentarza, usytuowanego przy kościele.

W 1843 roku poszerzono teren cmentarza o kilka dokupionych parceli chłopskich. Zbudowano również murowaną kaplicę w stylu gotyckim, której fundatorami byli Seweryn Stawski, były dziedzic dóbr w Machowie i hr. Jan Tarnowski z Dzikowa.

W 1881 dokupiono dalszych kilka parceli chłopskich i powiększono cmentarz otaczając go murem.

Cmentarz w dużej mierze został zniszczony podczas działań wojennych w 1915 roku i podczas II wojny światowej.

Od roku 1920 zaczęto grzebać zmarłych na nowym cmentarzu, na tzw. "Krzywdzie", ostatnie zaś pochówki na Piasku pochodzą z lat 50-ych XX wieku.

Prezentowane tu nagrobki to duża część widzianych przeze mnie, ale nie wszystkie. Według dostępnych opracowań najstarsze istniejące nagrobki pochodzą z lat 1837 i 1841 (dwa). Jeden (z roku 1841) już w latach 90-ych XX wieku nie istniał lub nie posiadał czytelnej inskrypcji (nagrobek Marianny z Czarneckich), pierwszy musiał być słabo czytelny i być może jest widoczny na zdjęciach nagrobków bez czytelnej inskrypcji lub z jakichś względów nie został przeze mnie sfotografowany (Teodozji Karoliny z Kopińskich Perrot).

Nagrobek Jana Zakliki (1800-1878), przedstawiciela małopolskiego rodu szlacheckiego herbu Topór (na nagrobku nad inskrypcją nagrobną wizerunek herbu), związanego z Ziemią Sandomierską. Jest to jeden z najstarszych istniejących nagrobków na cmentarzu.

Nagrobek Ferdynanda Semmela, zmarłego w 1891 roku. Z lat 1881-1899 pochodzą najlepiej zachowane nagrobki XIX-wieczne, ulokowane w pobliżu bramy wejściowej na cmentarz.

Nagrobek Maurycego Giżyńskiego (1829 - 1891).

Nagrobek Gertrudy z Szymberskich Zakliczyny (1814 - 1898). Nad inskrypcją widoczne herby.

Nagrobek Józefa Ptaszyńskiego (1859 - 1894).

Nagrobek dr. Wiktora Wilhelma Reichmana, adwokata krajowego w Tarnobrzegu, zmarłego w 1909 roku.

Nagrobek Ludwika Pokornego, CK Urzędnika Sądowego (1864 - 1909).

Nagrobek Heleny z Menscheków Ludwigowej, żony CK Koniuszego ze straży skarbowej zmarłej w 1904 roku w wieku 34 lat.

Nagrobek rodziny Pawlasów: Józefa (1809- 1890), Florentyny (1815 - 1892) i Roberta (1852 - 1900).

Nagrobek Ignacego Brudzyńskiego, zmarłego w 1895 roku.

Nagrobek Anieli Niemcowej, wdowy po inspektorze szkolnym, zmarłej w roku 1923.

Nagrobek Józefy Tychanowiczowej z Wiącków (1884 - 1914) i Zdzisia Tychanowicza (1910-1911).

Nagrobek Józefa Taszarskiego, uczestnika Powstania Styczniowego, dyrektora Towarzystwa Zaliczkowego w Tarnobrzegu, zmarłego w 1912 roku. W bazie danych Powstańców Styczniowych znalazłem nazwisko Józefa Taszarskiego, jednak nie jestem pewien, czy chodzi o tę samą osobę. Oto biogram tej osoby: "h. Ostrzew, ur. w Kobylcu, r. 1841, praktyk, gosp., służył w oddz. Younga, Skrzyńskiego, Oborskiego, Słupskiego i Caliera. Walczył pod Brdowem, Niewierzem, Uniejowem, Grochowem, Grójcem, Borowicami i Ceswicami. Ranny pod Ceswicami w lewą nogę. Po powstaniu rządca dóbr., źródło: Białynia-Chołodecki J. "Pamiętnik powstania styczniowego""

Nagrobek Zygmunta Kolasińskiego, dziejopisa Tarnobrzega i działacza społecznego, syna burmistrza (1887 - 1914). Po ukończeniu Szkoły Powszechnej w Tarnobrzegu uczęszczał do Seminarium Nauczycielskiego w Krośnie, gdzie w 1908 r. zdał egzamin kwalifikacyjny na nauczyciela szkół ludowych. Ukończył również tzw. Kurs Wydziałowy we Lwowie, uprawniający do nauczania w szkołach średnich. W latach 1909-1910 pracował w Szkole Przemysłowej Uzupełniającej jako nauczyciel języka polskiego, rachunków i pisania. Działał również w komitecie na rzecz utworzenia w Tarnobrzegu szkoły średniej. Swoje prace o Tarnobrzegu zamieszczał w Powiatowym Dzienniku Urzędowym z lat 1908-1909, wydawanym w Tarnobrzegu pod redakcją dr. Juliusza Dunikowskiego.

Nagrobek rodziny Wilków:

Mikołaja (1851-1926), Agaty (1856-1914), Rozalii (1898-1916), Stanisława (1916-1918), Marii Robak (1889-1926).

Nagrobek ofiar pocisku artyleryjskiego z 1915 roku: Katarzyny z Dybysów Bąski i jej dzieci: Marianny (lat 10), Janiny (lat 8), Juliana (lat 5), Heleny (lat 3), Marianny Tracz z Bąsków i Stefanii (lat 15), Janiny (lat 10) i Jana (lat 4).

Nagrobek Katarzyny Hyjkowej z Wilczyńskich (1868-1918).

Nagrobek Marii Solarczyk z Korasadowiczów (22 lata).

Nagrobek Emila Turka (1881-1892).

Nagrobek Agnieszki Mróz z domu Wilk (1876-1941) i Mikołaja Mroza (1867-1952).

Nagrobek Anny Wilkowej, zmarłej w 1949 roku oraz symbolicznie profesor Heleny Zaleskiej (1903-1991), zmarłej w Szwecji harcmistrzyni, w latach 20-ych XX wieku naczelniczki ZHP we Francji i w Belgii, członkini Szarych Szeregów w Warszawie, nauczycielki tarnobrzeskiego gimnazjum i liceum, skazanej w 1949 roku za udział w antykomunistycznej organizacji "Młodzieżowy Ruch Oporu" w Tarnobrzegu, więźniarki czasów stalinowskich.

Nagrobek Józefy Bronisławy ze Stalów Niemcowej, nauczycielki, zmarłej w 1937 roku i Józefa Wilka (1889-1947), majora Wojska Polskiego, obrońcy Tobruku.

Nagrobek Józefa Wilka (1928-1955) i Tomasza Wilka (1891-1936).

Nagrobek Hermana Jeschke, zmarłego w 1889 roku.

Nagrobek Józefa Muhlsteina (1832-1887).

Nagrobek Rozalii Lang z Gwizdalskich zmarłej w 1901 roku.

Nagrobek Marii Kuryłło, zmarłej w 1890 roku.

Nagrobek Felicji z Olechowskich Adwentowskiej, zmarłej w 1919 roku.

Nagrobek Leony z Nagóreckich Malcowej (1854-1911) i Jakuba Malca zmarłego w 1929 roku.

Nagrobek Stanisława Tomaszewskiego (1828-1890) oraz dzieci: Kazi (1891-1896) i Wandzi (1892-1896).

Nagrobek Agaty Frankiewicz, córki Adama Rawskiego i Tekli z Wiącków, zmarłej w 1903 roku oraz Anny (lat 9) i Władysława (lat 15). Nazwiska Rawski i Wiącek zapisały się szczególnie w historii Ziemi Tarnobrzeskiej.

Nagrobek Wincentego Mikułowskiego, zmarłego w 1841 roku. Jest to jeden z trzech najstarszych czytelnych nagrobków na cmentarzu.

Nagrobek Teresy Kurzweil, zmarłej w 1884 roku, Henryka Kurzweila, zmarłego w 1884 roku oraz Fryderyki Sonna, zmarłej w 1881 roku.

Nagrobek Władysława Gryglewskiego, długoletniego poczmistrza, członka Rady Powiatowej, burmistrza Tarnobrzega, zmarłego w 1904 roku.

Nagrobek ks. Józefa Sobczyńskiego (1852-1897) proboszcza miechocińskiego i wicedziekana Dekanatu miechocińskiego.

Nagrobek Honoraty Macinkowskiej z Sobczyńskich, zmarłej w 1901 roku.

Nagrobek Franciszka Dryki, zmarłego w 1922 roku.

Nagrobek Leonii ze Skórskich Zagłoby Bochniewiczowej, zmarłej w 1908 roku oraz  Mariana Feliksa Zagłoby Bochniewicza, zmarłego w 1923 roku.

Nagrobek Ignacego Dekutowskiego, zmarłego w 1881 roku i Barbary Dekutowskiej, zmarłej w 1911 roku.

Grób Marii Nedbal (1873-1955) i Leona Nedbala (1848-1912).

Nagrobek Gieńcia Nedbala (1902-1904).

Nagrobek Adolfa Grosa, zmarłego w 1887 roku, nadinżyniera.

Nagrobek Józefa Jeschke, zmarłego w 1878 roku.

Nagrobek Antoniny Kulig, żony urzędnika sądowego w Nisku, zmarłej w 1913 roku.

Poniżej zamieściłem jeszcze zdjęcia ciekawszych nagrobków bez inskrypcji.

Mieczysław Brzyski, "Dzieje miasta Tarnobrzega do 1772 r.", Kraków, 1974, Praca magisterska w seminarium prof. dr Adama Przybosia

"Ewidencja zabytkowego cmentarza rzymskokatolickiego w Tarnobrzegu-Miechocinie", artykuł opublikowany w "Tarnobrzeg. Szkice z dziejów miasta i jego obywateli" pod redakcją Adama F. Barana, Wydawnictwo "Attyla", Tarnobrzeg 2012.

Józef Rawski, Wojciech Rawski, "Miechocin. Kolebka Tarnobrzega.", Tarnobrzeg, 1994.