piątek, 29 grudnia 2023

Katarzyna Paczkowska vel Taysner i chłopskie rodziny patchworkowe w XIX i w pierwszym kwartale XX wieku

W czerwcu tego roku wspominałem o "dziwnej" siostrze mego prapradziadka Wawrzyńca Paczkowskiego, której akt zgonu odnalazłem w księgach stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Kiekrzu wiele lat temu. Chodzi o Katarzynę Paczkowską, która zmarła w wieku 7 lat w roku 1855. W akcie zgonu zapisano, że rodzicami byli Stanisław Paczkowski i nieżyjąca już wtedy Dorota Paczkowska z Derdów. Nie udało mi się jednak odnaleźć aktu urodzenia Katarzyny Paczkowskiej. Aby było trudniej, Stanisław Paczkowski poślubił Dorotę Taysner z Derdów, wdowę w roku 1849. Pisałem już kiedyś o tym, że odnalazłem metrykę urodzenia Katarzyny Taysner, która urodziła się 11 listopada 1848 roku w Krzyżownikach. Wypada przyjąć, że jest to ta sama Katarzyna, której w akcie zgonu wpisano nazwisko Paczkowska. Pytanie, czyją była córką? Pierwszy mąż Doroty, Stanisław Taysner zmarł 1 stycznia 1848 roku w Krzyżownikach. Nie mógł być więc ojcem. Czy był nim Stanisław, który poślubił Dorotę 18 lutego 1849 roku, ponad 3 miesiące po narodzinach Katarzyny? Nie można tego wykluczyć. Ale pewności też nie ma. Przyjmuję więc oficjalnie, że Stanisław Paczkowski miał z Dorotą Derdą tylko jednego syna - mego prapradziadka Wawrzyńca.

Jednak Wawrzyniec nie był jedynym dzieckiem w rodzinie. Po śmierci Doroty, Stanisław Paczkowski poślubił Juliannę Teichmann w roku 1853, z którą miał przynajmniej dwoje dzieci, które nie zmarły w dzieciństwie:

Józefę, urodzoną w Krzyżownikach w roku 1855 i Franciszkę, urodzoną w Krzyżownikach w roku 1858. Podejrzewam, że po śmierci Julianny (której aktu zgonu nie odnalazłem jak na razie), Stanisław Paczkowski wstąpił po raz trzeci w związek małżeński, ale ta sprawa wymaga jeszcze zbadania.

Ale i Dorota wstępując w związek małżeński ze Stanisławem Paczkowskim miała już gromadkę dzieci z Sebastianem Taysnerem, którego poślubiła w roku 1836 w Kiekrzu. Udało mi się zidentyfikować następujące dzieci, które przeżyły dzieciństwo:

Nepomucena Taysner, urodzona w roku 1837,

Antonina Taysner, urodzona w roku 1844,

Emilia Taysner, urodzona w roku 1846.

Sebastian Taysner też mógł mieć swoje dzieci z pierwszego małżeństwa, wstępował bowiem w związek małżeński z Dorotą Derdą, jako wdowiec. Trudno powiedzieć, czy wszystkie te dzieci mieszkały w jednym domu i jakie stosunki panowały w rodzinie.

***

Sytuacja w domu rodzinnym Stanisława nie była niczym nowym. On sam wychowywał się w rodzinie patchworkowej.

Tomasz Paczkowski ojciec Stanisława ożenił się z Jadwigą Brzezińską, wdową po swym bracie Andrzeju Paczkowskim. Tomasz z Jadwigą poza Stanisławem mieli jeszcze synów: Jana, urodzonego około roku 1819 i Jakuba urodzonego w roku 1825 w Krzyżownikach.

Ale był jeszcze Maciej, urodzony w roku 1819, w którego akcie urodzenia wpisano tylko imię i nazwisko matki. Czy było więcej dzieci Andrzeja i Jadwigi? To pozostaje do dalszych badań, podobnie jak to skąd Tomasz Paczkowski trafił do Krzyżownik.

***

Wawrzyniec Paczkowski, mój prapradziadek powielał wzorce rodzinne znane z dzieciństwa. W roku 1878 poślubił w Kiekrzu Katarzynę Goworzowską z Urbaniaków. Urodziła im się całkiem spora gromadka dzieci. Oto te, które nie zmarły w dzieciństwie:

Franciszka, 1881, późniejsza żona Michała Tomczaka,

Rozalia, 1882, późniejsza żona Pawła Turka,

Marianna, 1883,

Katarzyna, 1884,

Stanisław, 1886,

Józef, 1888 - mój pradziadek,

Franciszek, 1890.

Jednak Katarzyna, żona Wawrzyńca miała dzieci również z Marcinem Goworzowskim. Oto te, które nie zmarły w dzieciństwie:

Marianna, 1870,

Antonina, 1871,

Andrzej, 1874.

Ale i Marcin Goworzowski żeniąc się z Katarzyną Urbaniak w roku 1869 w Skórzewie przyprowadził do rodziny swoje dzieci z pierwszego małżeństwa z Marianną Grześkowiak. Udało mi się odnaleźć następujące ich dzieci:

Wojciech, ur. 1857,

Magdalena, ur. 1861 w Dąbrowie,

Katarzyna, ur. 1863 w Dąbrowie.

Prawdziwy misz-masz.

***

Józef Paczkowski, mój pradziadek ożenił się w Bottrop w roku 1914 z  wdową po swym przyjacielu Aleksandrze Kurosinskim, Józefą z Uzarków. Według opowieści rodzinnych, Józefa miała z Aleksandrem Kurosińskim dwoje dzieci, Aleksandra i Marię.

Nie udało mi się odnaleźć aktu urodzenia Aleksandra Kurosińkiego, ale Maria na pewno była panieńskim dzieckiem Józefy, urodzonym w roku 1910 w Raczycach. Mogła być dzieckiem Aleksandra, ale wówczas należałoby zadać pytanie, dlaczego zwlekał tak długo ze ślubem z Józefą, który odbył się dopiero w roku 1913 w Bottrop.

Po ślubie z Józefą mój pradziadek miał więc w domu dwójkę jej dzieci. Wkrótce urodził się mój dziadek Feliks (1916 Bottrop), a potem jego młodsza siostra Helena (1918 Bottrop). Po wojnie małżonkowie, już z trójką dzieci (Maria została z rodziną w Niemczech, czy z rodziną Aleksandra Kurosińskiego? Nie mam pojęcia.) osiedlają się w Poznaniu, gdzie Józefa umiera w roku 1923. Józef Paczkowski związuje się tego samego roku w kwietniu z Marią Kaczmarek (ślub w Psarskich), z którą ma córkę Zofię urodzoną w roku 1925.

O ile nie potrafię nic powiedzieć na temat stosunków w rodzinach patchworkowych mego prapradziadka Wawrzyńca, jego ojca Stanisława i jego dziadka Tomasza, o tyle w rodzinie Józefa Paczkowskiego nie było idealnie. Mój dziadek i jego siostra Helena bardzo wcześnie mieszkali poza domem rodzinnym i jakoś sobie radzili, jak wynika z opowieści rodzinnych. O ile luźne kontakty z Czesławem i Stanisławem Kurosińskim, wnukami Aleksandra Kurosińskiego, pierwszego męża Józefy Uzarek, rodzina mych dziadków utrzymywała jeszcze długo po wojnie, o tyle z Zofią stosunki były bardzo złe. Stąd też w moim domu rodzinnym pamiątek po pradziadku Józefie praktycznie nie było.

sobota, 16 grudnia 2023

Pociejowscy - mizerne efekty poszukiwań archiwalnych, jeszcze mizerniejsze dla Stępniów

W akcie zgonu mojej praprababci Józefy Stępień z Pociejowskich podano nastąpujące dane odnośnie jej urodzenia:

Data: 1882,

Miejsce: Szumsko,

Rodzice: Franciszek Pociejowski, Katarzyna.

Ja jednak podejrzewam, że Józefa urodziła się w Radostowie należącym do parafii w Szumsku.

Po pierwsze, dziś w Szumsku nie ma żadnych rodzin o tym nazwisku, a wzystkie które mieszkają w okolicy wskazują Radostów, jako miejsce pochodzenia.

Po drugie, wszystkie rodziny Pociejowskich, które zidentyfikowałem w niekompletnie zachowanych księgach metrykalnych parafii Szumsko, mieszkały w Radostowie.

W ciągu ostatnich dwóch lat trzykrotnie podejmowałem próby uzyskania dodatkowych informacji o tej gałęzi mych przodków poprzez badania archiwalne.

W archiwum kieleckim przejrzałem następujące jednostki:

- Sprawa zamiany gruntów wsi Arciszów, Radostów i Rafałówka, gm. Rembów, pow. Opatów na grunty na Wołyniu, rok 1924 (Zespół 100, Urząd Wojewódzki Kielce I). Dużo obiecywałem sobie po tym dokumencie, ze względu na niewyjaśnione do dziś przenosiny rodziny na Wołyń. Niestety nic istotnego nie ma w tej jednostce.

- Sprawa scalenia wsi Szumsko gm. Rembów pow. opatowski [1934-1936] (Zespół 100, Urząd Wojewódzki Kielce I). Jednostka ta zawiera nieistotną dla mnie korespondencję urzędową.

- Sprawa wyłączeń z artykułu 4 i 5 dóbr Szumsko, pow. opatowski, gm. Rembów, 1927-1932 (Zespół 105 Okręgowy Urząd Ziemski). Jednostka dotyczy wyłączenia majątku Władysława Jelskiego z obszaru scalania. Nieistotna dla mnie.

- Sprawa scalenia gruntów wsi Szumsko gminy Rembów powiatu opatowskiego, 1931-1936 (Zespół 100, Urząd Wojewódzki Kielce I). Jednostka zawiera korespondencję i skargi różnych mieszkańców. Nie zawiera nic istotnego dla mnie.

- Sprawa scalenia gruntów wsi Szumsko gminy Rembów powiatu opatowskiego, 1931-1936 (Zespół 730 Starostwo powiatowe opatowskie). To są właściwe dokumenty scaleniowe. O ich przydatności do badań genealogicznych pisałem przy okazji wsi Klepacze na Podlasiu. Przeglądając te dokumenty dla wsi Szumsko utwierdzałem się w przekonaniu, że Pociejowscy nie mogli tu mieszkać.

- Księga hipoteczna Radostów - dokumenty t. II, okres 1857-1896 (Zespół 1024, Hipoteka powiatu kieleckiego).  Nie muszę wspominać, że i ta jednostka wzbudzała moje duże nadzieje, gdyż obejmuje okres, kiedy urodziła się Józefa. Znalazałem między innymi tabelę likwidacyjną wsi Radostów, niestety bez żadnych istotnych dla mnie dopisków. W tabeli likwidacyjnej wylistowano 3 rodziny Pociejowskich w Radostowie: Andrzeja Pociejowskiego, Wojciecha Pociejowskiego i Agnieszki Pociejowskiej (Kacprzyk).

W ostatnim czasie wybrałem się do archiwum radomskiego. Skoro bowiem Szumsko i Bardo leżały za czasów zaboru rosyjskiego na skraju guberni radomskiej, dokumenty dotyczące tych wsi powinny znajdować się również w Radomiu. Były! Bardzo obiecujące. Ale z dużej chmury wyszedł mały deszcz.

Przejrzałem następujące dokumenty:

- Ob ustrojstwie dworskogo poziemielnego nałoga po im. Bardo Dolne A i Bardo Górne B, opatowskiego ujezda, 1881 (Zespół 111, Izba Skarbowa Radomska). Jednostka ta zawiera dokumenty doyczące głównie właścicielki Barda Dolnego, Zenobii Bartnickiej. Nie znalazłem nic na temat mych Stępniów.

- Urządzenia włościan - Bardo Górne, gm. Rembów pow. opatowski, 1865-1910 (Zespół 117, Urząd Gubernialny Radomski ds. włościańskich). Sporo tu korespondencji włościan Barda Górnego z urzędem. Ale brak Stępniów.

- Urządzenia włościan Bardo Dolne, gm. Rembów, pow. opatowski, 1865-1910 (Zespół 117, Urząd Gubernialny Radomski ds. włościańskich). Sporo tu korespondencji włościan Barda Dolnego z urzędem. Ale brak Stępniów.

- Urządzenia włościan Bardo, cz. poduchowna, gm. Rembów, pow. opatowski, 1869-1912 (Zespół 117, Urząd Gubernialny Radomski ds. włościańskich). Jest korespondencja włościan Barda Poduchownego z urzędem. Jest nawet tabela likwidacyjna. Ale brak Stępniów.

- Ob umienszenii okłada i o wozwrate nienadleżaszczie upłaczennoj podymnoj podati s niesuszczestwujuszczago doma po im. Bardo lit. B, opatowskogo ujezda, 1881 (Zespół 111, Izba Skarbowa Radomska). Jednostka zawiera różnego rodzaju korespondencję. Brak Stępniów.

- Urządzenia włościan - Szumsko, gm. Rembów, pow. opatowski, 1865-1902 (Zespół 117, Urząd Gubernialny Radomski ds. włościańskich). Jednostka zawiera głównie korespondencję Jelskiego z urzędem. Brak Pociejowskich.

I wreszcie na koniec udało mi się znaleźć niewielką wzmiankę o "moim" Franciszku Pociejowskim prawdopodobnie. Dobre i to.

- Urządzenia włościan Szumsko cz. poduchowna, 1868-1901 (Zespół 117, Urząd Gubernialny Radomski ds. włościańskich). Odnaleziony dokument pochodzi z 1896 roku. Dotyczy mieszkańców części poduchownej Szumska. Franciszek Pociejowski wzmiankowany jest na samym końcu dokumentu. Wyustępuje bowiem w gronie czterech świadków, w których obecności dokument sporządzono. Konretnie świadkami byli sołtysi trzech osad: Lipina, Radostowa i Zalesia - Józef Kwiatkowski, Franciszek Pociejowski i Franciszek Musiał wraz z wójtem gminy Rembów, Franciszkiem Lechem.

Podejrzewam, że to mój Franciszek, dlatego, iż Pociejowskich wcale tak dużo nie było w parafii Szumsko, a wśród rodzin które udało mi się zidentyfikować w księgach metrykalnych tej parafii z lat 1857-1881 była tylko jedna rodzina Franciszka Pociejowskiego (żonatego z Agnieszką Kozłowską), któremu dzieci rodziły się w latach 40-ych i 50-ych XIX wieku. W roku 1896 byłby zbyt wiekowym człowiekiem, aby pełnić funkcję sołtysa.

Wciąż po cichu liczę na to, że skontaktują się ze mną potomkowie Pociejowskich z parafii Szumsko i razem spróbujemy poustalać naszą genealogię.

sobota, 9 grudnia 2023

Stary cmentarz rzymskokatolicki w Strabli

Podczas ostatniej wycieczki klubowej PTTK na zakończenie sezonu odwiedzilimy Strablę. Przy kościele znajduje się tam interesujący stary cmentarz parafialny. Oto zdjęcia nagrobków z czytelnymi inskrypcjami.


Piotr Onor, Paweł Onor, Antoni Onor, Marcin Onor


Wincenty Rzepniewski, syn Gabriela i Magdaleny (1804/1805-1857), Marianna Rzepniewska z domu Olszańska, córka Wincentego i Zofii (1811/12-1870). Małżonkowie mieszkali w Olszanicy.


Franciszek Chomicki (1829-1914), Maria Chomicka z domu Oksimowicz (1834-1914), Stanisław Chomicki (1887-1914)


grób rodzinny hrabiów Starzeńskich


Jan Oksimowicz


Aleksandra Kerman (1897-1902), Michalina Kerman


Jan Chraboł (1877-1942)


Stanisław Malinowski (1844-1911)


Aniela Leszczyńska z domu Seredzińska (1835-1900)


Wilhelmina Prościewicz z domu Matjas (1803-1878)


Andrzej Leszczyński z żoną Anną (prawdopodobnie z domu Sokołowska)


Wiktor Krajewski (1885-1908)


Felicja Kryńska z domu Pachulska (1838-1909), żona Andrzeja Antoniego Leonarda Kryńskiego, córka Antoniego Pachulskiego i Nepomuceny Stroińskiej, szlachcianka wywodząca się z Białegostoku


Tekla Olszańska z domu Popławska (1820-1901), córka Stefana i Anieli z Wyszkowskich, żona Antoniego Popławskiego, z którym mieszkała w Olszanicy.


Paweł Olszański (zm. 1912)

sobota, 2 grudnia 2023

Cmentarze na Litwie - Olwita (Alvitas)

W październiku pojechałem raz jeszcze na Litwę, tym razem do Olwity, leżącej niedaleko Wyłkowyszek. Na tamtejszym cmentarzu w tylnej części w stosunku do bramy głównej znajdują się stare nagrobki. Większość starych nagrobków musiała zostać usunięta w czasach sowieckich. Taki wniosek nasuwa się, gdy się spogląda na pojedyncze stare krzyże żeliwne na kamiennych postumentach, stojące samotnie w oddaleniu od innych nagrobków. Mimo tego, że po I wojnie światowej Olwita należała do Litwy Kowieńskiej, w starej części odnaleźć można nagrobki z polskimi inskrypcjami. Zachowane stare nagrobki są o tyle istotne dla historii parafii w Olwicie, że księgi metrykalne sprzed 1922 roku nie zachowały się.

Henryka Budzyńska z d. Rekner (1842-1880)

O nagrobek opiera się stara żeliwna tablica z częściowo tylko czytelną inskrypcją Antonina ...zyńska 1880.


Michał Cybulski (1820-1883) z córkami: Michalina (1860-1876), Aleksandra (1866-1869)


Wanda Romocka z d. Żaryn (1848-1902)


Kazimierz Narkiewicz, major wojsk rosyjskich (1832-1882), Ewelina Kanikowska (1834-1873) z córką Cypryjaniną (1861-1868), Tadeusz Strzałkowski (1804-1881), Paweł Walentynowicz (1783-1847)

niedziela, 26 listopada 2023

Cmentarze na Litwie - Kozakiszki (Kazokiškės)

Kolejną odwiedzoną miejscowością po Poporciach były Kozakiszki. Znajduje się w niej piękny zabytkowy kościół Najświętszej Maryi Panny Zwycięskiej zaprojektowany przez znanego architekta drugiej połowy XVIII wieku, autora projektów pałacu Abramowiczów w Wilnie, kościoła w Szumsku, bazyliki w Kalwarii Żmudzkiej, czy też nie zrealizowanego projektu szkoły wojskowej w Warszawie.


W Kozakiszkach znajdują się dwa cmentarze, jeden rozłożony wokół kościoła, na zboczach wzgórza i drugi widoczny na sąsiednim wzgórzu, nowszy. To był koniec sierpnia, upał, po całym dniu eksploracji cmentarzy, nie mieliśmy już siły na badanie cmentarza nowszego. Artykuł niniejszy będzie więc traktował o polskojęzycznych nagrobkach na wzgórzu kościelnym. W Kozakiszkach jest ich bardzo dużo. Niestety nie wszystkie udało mi się odczytać po powrocie do domu i zdjęć tych nie odczytanych tu nie zamieszczam.


? Czaplejewski (1839-1889)


Maria Sokolińska (1908-1990), Wacław Sokoliński (1910-1990), Anna Iwicka, Antonina Benkuńska, Adolf Benkuński

Kolejny nagrobek, jaki rodzice wystawili dzieciom, które wszystkie zmarły tego samego roku, ale w innych dniach jest świadectwem jakiejś tragedii rodzinnej (choroby?).


Józef Bienkuński (1902-1906), Kazimierz Bienkuński (1905-1906), Stanisław Bienkuński (1896-1906), Jadwiga Bienkuńska (1894-1906)


Marianna Czupajłowa z Krasowskich (1868-1890)


Stanisław Bortkiewicz (? - 1947)


Michalina Bortkiewicz, 27 lat


Witold Bortkiewicz (1902-1940), Konstanty Bortkiewicz (1871-1938)


Stanisław Sztura (1853-1909)


Konstanty Wysocki (1854-1910), Michalina Wysocka (1871-1921)


Kazimiera Jurkiewicz z Butkiewiczów (1863?-1899)


Karnaszewiczowa (1868 - 1937)


Adam Amulis (1867-1937), Maria Amulis (1903-1921), Feliks Amulis (1891-1921), Rozalia Amulis (1872-1961)


grób rodziny Łappów


Nepomucena Hrynkiewicz (?-1887)


Grochowski


Marianna Rzepnicka (1876-1914)


Konstanty Piotrowski (1852-1880)

A teraz ciekawy przykład nagrobka, w którym język litewski łączy się z polskim w obrębie jednej rodziny.


Michał Makowski (1900-1985)


Stanisław Turliński (1849-1928), Konstancja Turlińska (1876-1926)


Michalina Araniecka (1889-1987)


M. Waszkiewiczowa (1887-1935), J. Waszkiewicz (1888-1964)


Feliks Pozniak (1908-1951), Stanisława Pozniak (1937-1957)


Dionizy Swietlikowski (1812-1887)


Wincenty Barnatowicz (1880-1931), Józefa Barnatowicz (1887-1971)


Maria Waszkiewicz (1897-1960), Czesław Waszkiewicz (1942-1943)


Kunegunda Łapińska, córka Mateusza (1896-1980), Adam Łapiński (1886-1953)


Mateusz Kanclerz (1864-1919), Petronela Kanclerz (1865-1945), Władysław Kanclerz (1912-1947)


Józef Zepnicki (1929-1950)


Konstanty Zepnicki (1891-1945), Józefa Zepnicka (1889-1962)


Ewa Barnatowicz


Stanisław Bernatowicz (1924-1942)


Wanda Zepnicka (1923-1944), Stanisława Zepnicka (1897-1918)


Ignacy Turliński, Helena Turlińska


Jan Zyliński (1871-1934), Helena Zylińska (1881-1965), Wacław Zyliński (1894-1914)


Aniela Chwiedorowicz z Żylińskich (? - 1908)


Eleonora Taczenowska, 57 lat


Hryndzewicz


Kazimiera Lapińska (1883-1933)


Zofia, 26 lat, Albin (1900-1925), Medeksa.


Stanisław Karnaszewicz (1870-1935), Kazimierz Karnaszewicz (1891-1975)


ksiądz Wiktor Jakubowski, proboszcz kozakiski (1835-1900)