Scalenie gruntów wsi Klepacze na podstawie ustawy z 1923 roku

Dokumenty dotyczące scalenia gruntów w Klepaczach koło Białegostoku to fenomenalne źródło do badania historii tej wsi, obrazujące jej strukturę społeczną 100 lat temu oraz stosunki rodzinne, będące świadectwem nazw miejscowych funkcjonujących w obrębie Klepacz, a przede wszystkim wymieniające z imienia i nazwiska ich ówczesnych mieszkańców bądź właścicieli działek.

Ustawa o scalaniu gruntów z 1923 roku definiowała, że grunty rozdrobnione i rozmieszczone w szachownicę oraz grunty nadmiernie zwężone podlegają scaleniu przez przekształcenie w obszary, odpowiadające wymogom prawidłowego gospodarowania drogą wymiany gruntów między właścicielami. Za grunty rozdrobnione i rozmieszczone w szachownicę uważano działki jednego właściciela oddzielone od siebie działkami innych właścicieli. Za grunty nadmiernie zwężone uważano zaś działki, których długość przekraczała szerokość o więcej niż 15 razy. Ustawa przewidywała szereg przepisów szczegółowych, wyłączeń, itp. ale ich omawianie nie jest przedmiotem tego artykułu.

Wdrożenie procesu scalenia gruntów wsi Klepacze rozpoczęło się wraz z petycją podpisaną przez kilkudziesięciu mieszkańców, skierowaną do Powiatowego Urzędu Ziemskiego w Białymstoku w dniu 3 lipca 1926. Już wówczas powstał pierwszy spis mieszkańców wsi Klepacze posiadających grunty. Byli to w porządku alfabetycznym:

1. Jan Bajkowski
2. Jan Bajkowski
3. Józef Bajkowski
4. Wincenty Bajkowski
5. Emilia Baszeń
6. Franciszek Baszeń
7. Józef Baszeń
8. Józef Baszeń
9. Mateusz Baszeń
10. Michał Baszeń
11. Józef Bezubik
12. Julian Bezubik
13. Władysław Bezubik
14. Wiktor Bobrowski
15. Jan Borsuk
16. Maria Borsuk
17. Antoni Cimoszuk
18. Kazimierz Cimoszuk
19. Konstanty Cimoszuk
20. Mateusz Cimoszuk
21. Zygmunt Cimoszuk
22. Bolesław Danieluk
23. Franciszek Danieluk
24. Józef Danieluk
25. Kazimierz Danieluk
26. Michał Danieluk
27. Stefan Danieluk
28. Stefan Danieluk
29. Anna Fiłończuk
30. Jan Fiłończuk
31. Jan Fiłończuk
32. Józef Fiłończuk
33. Michał Fiłończuk
34. Stanisław Fiłończuk
35. Stefan Fiłończuk
36. Ksawery Gogol
37. Józef Jakubowski
38. Aleksandra Jaromska
39. Anna Jaromska
40. Antoni Kędyś
41. Józef Kędyś
42. Klemens Kierciel
43. Wincenty Kierciel
44. Franciszek Klejzik
45. Stefan Klejzik
46. Antoni Kluczyk
47. Jan Kluczyk
48. Paweł Kluczyk
49. Kazimierz Korol
50. Joanna Koszewnik
51. Stefan Łopacki
52. Wincenty Łopacki
53. Antoni Łozowski
54. Franciszek Łozowski
55. Franciszek Łozowski
56. Józef Łozowski
57. Józef Łozowski
58. Kazimierz Łozowski
59. Konstanty Łozowski
60. Stefan Łozowski
61. Andrzej Łupiński
62. Stanisław Łupiński
63. Zygmunt Łupiński
64. Maria Malinowska
65. Józef Maliszewski
66. Michał Maliszewski
67. Stefan Maliszewski
68. Maria Mańkowska
69. Jan Mańkowski
70. Konstanty Mańkowski
71. Franciszek Mikulski
72. Michał Mikulski
73. Jan Muszyński
74. Bolesław Okurowski
75. Franciszek Okurowski
76. Michał Okurowski
77. Kazimierz Oleksicki
78. Wojciech Oleksicki
79. Zygmunt Ostapowicz
80. Michał Ostrowski
81. Paweł Ostrowski
82. Wincenty Ozorowski
83. Kazimiera Pańkowska
84. Julian Pańkowski
85. Konstanty Pańkowski
86. Maciej Pańkowski
87. Franciszek Pastuszek
88. Karol Piechowski
89. Konstanty Piechowski
90. Michał Piechowski
91. Antoni Rajewski
92. Konstanty Rajewski
93. Michał Rajewski
94. Stanisław Rajewski
95. Antoni Romańczuk
96. Joanna Romańczuk
97. Michał Romańczuk
98. Aleksander Rydzewski
99. Kazimierz Rydzewski
100. Roch Sadowski
101. Kazimierz Słomiński
102. Kazimierz Topolewicz
103. Aleksander Tupalski
104. Konstanty Tupalski
105. Stefan Tupalski
106. Franciszek Turczewski
107. Wincenty Turczewski
108. Antoni Turowski
109. Piotr Turowski
110. Wincenty Turowski
111. Teofila Witkowska
112. Aleksander Witkowski
113. Andrzej Witkowski
114. Jan Witkowski
115. Jan Wołejko
116. Franciszek Wołos
117. Adam Wysocki
118. Aleksander Wysocki
119. Franciszek Wysocki
120. Jan Wysocki
121. Józef Wysocki
122. Karol Wysocki
123. Konstanty Wysocki
124. Piotr Wysocki
125. Piotr Wysocki
126. Stanisław Zalewski

Powstałej liście towarzyszyła lista ogrodników wsi Klepacze, na której znaleźli się:

1. Jan Fiłończyk
2. Franciszek Kędyś
3. Jan Kędyś
4. Józef Kędyś
5. Kazimierz Łozowski
6. Kazimierz Rajewski
7. Maria Tupalska
8. Franciszek Zdanowicz.

Na liście ogrodników dwa nazwiska zostały wykreślone:

Teofila Kuczyńska, Jan Szymański.

8 września 1926 pełniący obowiązki Komisarza Ziemskiego w Białymstoku dokonał czynności w sprawie zbadania wniosku mieszkańców Klepacz o scalenie wsi oraz zaprojektowania obszaru scalania w obecności sołtysa Michała Piechowskiego, wnioskodawców oraz innych posiadaczy gruntów. W toku czynności p.o. Komisarza Ziemskiego ustalił, że grunty mieszkańców Klepacz są mocno rozdrobnione i rozmieszczone w szachownicę, a także mocno wydłużone, przy czym stosunek szerokości działek do ich długości wynosił 1:300. Ustalono ponadto, że grunty podlegające scaleniu wynoszą 301,18 ha z 679 ha powierzchni jednostki administracyjnej i że nadają się do scalenia. Ponadto p.o. Komisarza Ziemskiego zaproponował, aby w ramach przeprowadzonego z urzędu scalenia podzielić wspólne pastwisko należące do 52 posiadaczy pierwotnych nadziałów z 1874 roku, wyprostować granicę wsi od strony lasu państwowego, znieść 3 enklawy o łącznym obszarze 12 ha, znajdujące się na terenie lasu państwowego oraz upełnorolnić małorolne i karłowate gospodarstwa.

Wówczas powstała kolejna lista zwana Prowizoryczną listą uczestników scalania. Obejmowała następujące nazwiska:

1. Bronisław Aleksiński
2. spadkobiercy Ignacego Aleksiuka
3. Wojciech Aleksiuk
4. Jan Bajkowski, syn Dominika
5. Jan Bajkowski, syn Wincentego
6. Józef Bajkowski
7. Wincenty Bajkowski
8. Józef Baszeń
9. Emilia Baszun
10. Franciszek Baszun
11. spadkobiercy Franciszka Baszuna
12. Janina Baszun
13. Józef Baszun
14. Marianna Baszun
15. Mateusz Baszun
16. Michał Baszun
17. Paulina Baszun
18. Józef Bezubik
19. Julian Bezubik
20. Władysław Bezubik
21. Wiktor Bobrowski
22. Jan Borsuk
23. Józef Borsuk
24. Bolesław Danilczuk, syn Jana
25. Franciszek Danilczuk, syn Wincentego
26. Józef Danilczuk, syn Wincentego
27. Michał Danilczuk, syn Jana
28. Stefan Danilczuk, syn Jana
29. Julian Daniluk
30. Kazimierz Daniluk
31. Michał Daniluk
32. Janina Fiedorczuk
33. Marianna Fiedorczuk
34. Anna Fiłonczuk
35. Jan Fiłonczuk
36. Jan Fiłonczuk
37. Jan Fiłonczuk
38. Marcin Fiłonczuk
39. Stanisław Fiłonczuk
40. Stefan Fiłonczuk, syn Józefa
41. Władysław Fiłonczuk
42. Seweryn Gogol
43. Józef Jakubowski
44. Aleksandra Jaromska
45. Anna Jaromska
46. Antoni Kendys
47. Jan Kendys - spadkobiercy po Janie?
48. Józef Kendys
49. Józef Kendys
50. Klemens Kierczel
51. Wincenty Kierczel
52. Antoni Klejzik
53. Franciszek Klejzik
54. Kazimierz Klejzik
55. Michał Klejzik
56. Stefan Klejzik
57. Antoni Kluczyk
58. Jan Kluczyk
59. Paweł Kluczyk
60. Kazimierz Koleśnik
61. Wincenty Łopacki
62. Stefan Łopacki
63. Antoni Łozowski, syn Jerzego
64. Franciszek Łozowski, syn Franciszka
65. Franciszek Łozowski, syn Jana
66. Józef Łozowski, syn Franciszka
67. Józef Łozowski, syn Jana
68. Kazimierz Łozowski, syn Franciszka
69. Kazimierz Łozowski, syn Franciszka
70. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
71. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
72. Konstanty Łozowski, syn Wawrzyńca
73. Stefan Łozowski, syn Wawrzyńca
74. Andrzej Łupiński
75. Stanisław Łupiński
76. Zygmunt Łupiński
77. Józef Maliszewski
78. Michał Maliszewski
79. Stanisław Maliszewski
80. Stefan Maliszewski
81. Marianna Mańkowska
82. Jan Mańkowski
83. Konstanty Mańkowski
84. spadkobiercy Józefa Mikulskiego
85. Stanisław Mikulski
86. Jan Mucha
87. Bolesław Okurowski
88. Franciszek Okurowski
89. spadkobiercy Jana Okurowskiego
90. Michał Okurowski
91. Zygmunt Ostapowicz
92. Michał Ostrowski
93. Paweł Ostrowski
94. Anna Pajewska
95. spadkobiercy Aleksandra Pańkowskiego
96. Julian Pańkowski
97. Konstanty Pańkowski
98. Maciej Pańkowski, syn Macieja
99. Jan Piechowski
100. Karol Piechowski
101. Konstanty Piechowski
102. Michał Piechowski
103. Izabella Rajewska
104. Paulina Rajewska
105. Zofia Rajewska
106. Antoni Rajewski
107. Kazimierz Rajewski
108. Konstanty Rajewski
109. Michał Rajewski
110. Stanisław Rajewski
111. Karol Rydzewski
112. Antoni Romańczuk
113. Franciszek Romańczuk
114. spadkobiercy Konstantego Romańczuka
115. Roch Sadowski
116. Kazimierz Słomiński
117. spadkobiercy Wincentego Timoszuka
118. spadkobiercy Wojciecha Timoszuka
119. Zygmunt Timoszuk
120. spadkobiercy Topolewicza
121. Marianna Tupalska
122. Julian Tupalski
123. Józef Tupalski
124. Konstanty Tupalski
125. Stanisław Tupalski
126. Antoni Turowski
127. Piotr Turowski
128. Wincenty Turowski
129. Aleksander Witkowski
130. Andrzej Witkowski
131. Jan Witkowski
132. spadkobiercy Franciszka Wołosa
133. Adam Wysocki
134. Aleksander Wysocki
135. Franciszek Wysocki
136. Jan Wysocki
137. Józef Wysocki
138. Karol Wysocki
139. Konstanty Wysocki
140. Piotr Wysocki
141. Piotr Wysocki
142. Stanisław Zalewski
143. Franciszek Zdanowicz

Do listy dopisano wspólne pastwisko oraz grunty państwowe z obrębu klepackiego będące w Zarządzie Lasów Państwowych.

To co przede wszystkim zwraca uwagę, to inne formy nazwisk w porównaniu z poprzednią listą (Baszun - Baszeń, Danilczuk - Danieluk, Fiłonczuk - Fiłończuk, Kendys - Kędyś, Kierczel - Kierciel, Timoszuk - Cimoszuk), a także powiększenie listy bez rozdzielenia na posiadaczy gruntów i ogrodników.

Efektem czynności dokonanych przez p.o. Komisarza Ziemskiego Stefana Kosko był "Szkic sytuacyjny obszaru scalania" z 8 września 1926 roku, dość rozległy, gdy się spojrzy na dzisiejsze stosunki przestrzenne wsi Klepacze. Graniczył od wschodu z gruntami wsi Wysoki Stoczek i Starosielce, od południa z gruntami majątków Markowszczyzna i Niewodnica, od strony zachodniej z Lasem Państwowym "Obręb Klepacki" i od północy z gruntami wsi Oliszki i Kolonii Bacieczki. Przez obszar scalania przechodziły dwie linie kolejowe i dwie drogi gruntowe: z Markowszczyzny do Oliszek i z Ogrodników do Białegostoku. Małorolnych i karłowatych gospodarstw naliczono 77, przy czym zwrócono uwagę, że część z ich właścicieli jest rzemieślnikami lub pracuje w warsztatach kolejowych, więc liczba ta może ulec zmianie. Na terenie scalania znajdowało się miasto Starosielce położone na gruntach dzierżawionych od mieszkańców Klepacz.

Szkic gruntów wsi Klepacze i zaprojektowanego obszaru scalania przedstawia rysunek przygotowany przez Nadleśnictwo Białostockie.

26 lutego 1929 roku Komisarz Ziemski w Białymstoku dokonał zbadania stanu gospodarstw karłowatych i małorolnych. Stworzona została wówczas lista 11-tu gospodarstw, na której znaleźli się:

1. Franciszek Baszeń
2. spadkobiercy Józefa Baszenia
3. Michał Baszeń
4. Antoni Łozowski, syn Jerzego
5. Franciszek Łozowski, syn Jana
6. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
7. Konstanty Łozowski, syn Wawrzyńca
8. Stefan Łozowski, syn Wawrzyńca
9. Marianna Mańkowska
10. spadkobiercy Jana Okurowskiego
11. Jan Witkowski

Oszacowano wówczas, że całkowity obszar scalania wynosi 740,54 ha i składa się z gruntów nadziałowych z 1874 roku, gruntów niehipotekowanych zakupionych z majątku Niewodnica, a także gruntów położonych w trzech enklawach na terenie Lasów Państwowych.

7 grudnia 1929 roku postanowiono przystąpić do wyboru Rady uczestników scalania spośród mieszkańców wsi. Powstała wówczas kolejna lista, tym razem osób uprawnionych do głosowania na zebraniach uczestników scalania wsi, na której znaleźli się:

1. Bronisław Aleksiński
2. Wojciech Aleksiuk
3. Jan Bajkowski, syn Dominika
4. Jan Bajkowski, syn Wincentego
5. Józef Bajkowski
6. Wincenty Bajkowski
7. Józef Baszeń
8. Karol Baszeń (spadkobiercy Franciszka Baszuna)
9. Emilia Baszun
10. Franciszek Baszun
11. Janina Baszun
12. Józef Baszun
13. Marianna Baszun
14. Mateusz Baszun
15. Michał Baszun
16. Paulina Baszun
17. Józef Bezubik
18. Julian Bezubik
19. Władysław Bezubik
20. Wiktor Bobrowski
21. Jan Borsuk
22. Józef Borsuk
23. Bolesław Danilczuk, syn Jana
24. Franciszek Danilczuk, syn Wincentego
25. Józef Danilczuk, syn Wincentego
26. Mikołaj Danilczuk, syn Jana
27. Stefan Danilczuk, syn Jana
28. Julian Daniluk
29. Kazimierz Daniluk
30. Michał Daniluk
31. Janina Fiedorczuk
32. Marianna Fiedorczuk
33. Anna Fiłończuk
34. Jan Fiłonczuk
35. Jan Fiłonczuk
36. Jan Fiłonczuk
37. Marcin Filonczuk
38. Stanisław Fiłonczuk
39. Stefan Fiłonczuk, syn Józefa
40. Władysław Fiłonczuk
41. Seweryn Gogol
42. Józef Jakubowski
43. Aleksandra Jaromska
44. Anna Jaromska
45. Antoni Kendys
46. Jan Kendys
47. Józef Kendys
48. Józef Kendys
49. Klemens Kierczel
50. Wincenty Kierczel
51. Antoni Klejzik
52. Franciszek Klejzik
53. Kazimierz Klejzik
54. Michał Klejzik
55. Stefan Klejzik
56. Antoni Kluczyk
57. Jan Kluczyk
58. Paweł Kluczyk
59. Kazimierz Koleśnik
60. Stefan Łopacki
61. Wincenty Łopacki
62. Antoni Łozowski, syn Jerzego
63. Franciszek Łozowski, syn Franciszka
64. Franciszek Łozowski, syn Jana
65. Józef Łozowski, syn Franciszka
66. Józef Łozowski, syn Jana
67. Kazimierz Łozowski, syn Franciszka
68. Kazimierz Łozowski, syn Franciszka
69. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
70. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
71. Konstanty Łozowski, syn Wawrzyńca
72. Stefan Łozowski, syn Wawrzyńca
73. Andrzej Łupiński
74. Stanisław Łupiński
75. Zygmunt Łupiński
76. Józef Maliszewski, syn Józefa
77. Michał Maliszewski
78. Stanisław Maliszewski
79. Stefan Maliszewski
80. Marianna Mańkowska
81. Jan Mańkowski
82. Konstanty Mańkowski
83. spadkobiercy Józefa Mikulskiego
84. Stanisław Mikulski
85. Jan Mucha
86. Bolesław Okurowski
87. Franciszek Okurowski
88. spadkobiercy Jana Okurowskiego
89. Michał Okurowski
90. Teofila Oleksicka (spadkobiercy Ignacego Aleksiuka)
91. Zygmunt Ostapowicz
92. Michał Ostrowski
93. Paweł Ostrowski
94. Kazimiera Pańkowska
95. Julian Pańkowski
96. Konstanty Pańkowski
97. Maciej Pańkowski, syn Macieja
98. Jan Piechowski
99. Karol Piechowski
100. Konstanty Piechowski
101. Michał Piechowski
102. Anna Rajewska
103. Izabella Rajewska
104. Paulina Rajewska
105. Zofia Rajewska
106. Antoni Rajewski
107. Kazimierz Rajewski
108. Konstanty Rajewski
109. Michał Rajewski
110. Stanisław Rajewski
111. Antoni Romanczuk
112. Franciszek Romanczuk
113. spadkobiercy Wincentego Romanczuka
114. Karol Rydzewski
115. Roch Sadowski
116. Kazimierz Słomiński
117. spadkobiercy Wincentego Timoszuka
118. spadkobiercy Wojciecha Timoszuka
119. Zygmunt Timoszuk
120. spadkobiercy Topolewicza
121. Marianna Tupalska
122. Aleksander Tupalski
123. Józef Tupalski
124. Julian Tupalski
125. Konstanty Tupalski
126. Antoni Turowski, syn Stefana
127. Piotr Turowski
128. Wincenty Turowski
129. Aleksander Witkowski
130. Andrzej Witkowski
131. Jan Witkowski
132. Józef Witkowski
133. Franciszek Wołos
134. Adam Wysocki
135. Aleksander Wysocki
136. Franciszek Wysocki
137. Jan Wysocki
138. Józef Wysocki
139. Karol Wysocki
140. Konstanty Wysocki
141. Piotr Wysocki
142. Piotr Wysocki
143. Stanisław Zalewski
144. Franciszek Zdanowicz

Właściwe prace scaleniowe rozpoczęły się po podpisaniu umowy w dniu 2 czerwca 1933 roku pomiędzy Okręgowym Urzędem Ziemskim w Białymstoku, a mierniczym przysięgłym Stanisławem Jerzykiewiczem, zamieszkałym przy ulicy Sienkiewicza 67 w Białymstoku. Na marginesie warto dodać, że Stanisław Jerzykiewicz urodził się w 1880 roku, po II wojnie światowej mieszkał w Elblągu, a zmarł 11 listopada 1963 roku.

W toku procesu scalania rozpatrywano różnego rodzaju skargi, odwołania, sprawy przewłaszczeń gruntów, sprawy podziałów majątkowych, znoszenia współwłasności, ustalenia granic dróg, wyznaczenia z urzędu Rady uczestników scalania. Jedna ze spraw dotyczyła uchwały posiadaczy działek położonych między miastem Starosielce, a Białymstokiem o wyłączenie ich z procesu scalania.

Inna to zniesienie "ucząstkowego" stanu posiadania ze względu na to, że na gruntach wsi Klepacze powstało miasto Starosielce, a w związku z tym dokonywane były liczne transakcje kupna-sprzedaży nie w równych częściach ucząstka, lecz konkretnymi działkami na gruncie; od poszczególnych gospodarzy wsi zostały wywłaszczone za odszkodowaniem konkretnymi działkami grunty przy budowie szosy Starosielce-Jeżewo, jednak tylko od dwunastu posiadaczy ucząstków, a nie od wszystkich; wreszcie podobny proces wywłaszczenia miał miejsce podczas budowy kolei państwowej Białystok-Grajewo.

Zmniejszono również obszar scalania wyłączając z niego grunty dokupione z majątku Niewodnica Kościelna, gdyż były to przeważnie działki leśne o prawidłowych wymiarach, a także około 80 ha placów budowlanych pod zabudowaniami miasta Starosielce.

Ustalono również, że wspólnota gruntowa zostanie podzielona proporcjonalnie między uczestników scalania w zależności od obszaru posiadanych przez nich działek.

Ostatecznie po zatwierdzeniu zmniejszenia obszaru scalania lista właścicieli działek podlegających scaleniu została ustalona 9 grudnia 1933 roku w sposób następujący:

1. Seweryn i Janina małżonkowie Ambrożyk
2. Bronisława Badowska
3. Jan Bajkowski, syn Dominika
4. Jan Bajkowski, syn Wincentego
5. Izabela Bałtruczyk
6. Paulina Bałtruczyk
7. Stefan Bałtruczyk
8. Maria Bartnicka
9. Aleksander Baszeń, syn Michała
10. Emilia Baszeń
11. Franciszek Baszeń
12. spadkobiercy Franciszka Baszenia
13. spadkobiercy Józefa Baszenia
14. Mateusz Baszeń
15. Michał Baszeń
16. Władysław Baszeń, syn Michała
17. spadkobiercy Wincentego Baszenia
18. Antoni Bezubik
19. Józef Bezubik
20. Julian Bezubik
21. Władysław Bezubik
22. spadkobiercy Wiktora Bobrowskiego
23. spadkobiercy Jana Borsuka
24. Józef Borsuk
25. Stanisław Borsuk
26. Paulina Brzostowska
27. Franciszek Cilwicki
28. spadkobiercy Jana Cimoszuka
29. Kazimierz Cimoszuk
30. Konstanty Cimoszuk
31. Mateusz Cimoszuk
32. spadkobiercy Wojciecha Cimoszuka
33. Zygmunt Cimoszuk
34. Julian Cisz
35. Bolesław Daniluk
36. Franciszek Daniluk
37. Jadwiga Daniluk
38. Józef Daniluk
39. Julian Daniluk
40. Kazimierz Daniluk
41. Marianna Daniluk
42. Michał Daniluk
43. Michał Daniluk
44. Stefan Daniluk
45. spadkobiercy Stefana Daniluka
46. Zofia Daniluk
47. Jan Dojlida i Bronisława Ambrożyk
48. spadkobiercy Konstantego Fiedorczuka
49. Józef Fiłon-Fiłończuk
50. spadkobiercy Adama Fiłonczuka
51. spadkobiercy Bartłomieja Fiłonczuka
52. Feliksa Fiłonczuk
53. spadkobiercy Jana Fiłonczuka
54. spadkobiercy Stanisława Fiłonczuka
55. Stefan Fiłonczuk
56. Władysław Fiłonczuk
57. Jan Fiłończuk
58. Michał Fiłończuk
59. Maria Girejko
60. Adolf Głowacki
61. Seweryn Gogol
62. Feliksa Górecka
63. Aleksandra Grzybek
64. Józef Jakóbowski
65. spadkobiercy Antoniego Jaromskiego
66. spadkobiercy Franciszka Jaromskiego
67. Tomasz Ksawery Kasperowicz
68. Antoni Kędyś
69. Franciszek i Janina małżonkowie Kędyś
70. Jan Kędyś, syn Jana
71. Jan Kędyś, syn Macieja
72. Janina Kędyś
73. Józef Kędyś
74. Józef Kędyś, syn Franciszka
75. Paulina Kędyś
76. Władysław i Paulina małżonkowie Kędyś
77. Antonina Kiercel
78. Józef Kiercel
79. Julian Kiercel
80. Klemens Kiercel
81. Stanisław Kiercel
82. Kazimiera Klejzik
83. Kazimierz Klejzik
84. Michał Klejzik
85. Stefan Klejzik
86. Antoni Kluczyk
87. Jan Kluczyk
88. Paweł Kluczyk
89. Józef Kolesnik
90. Joanna Koszewnik
91. spadkobiercy Michała Koszewnika
92. Janina Kotlęgowa
93. Wincenty Kozłowski i żona Anna Kozłowska
94. Stanisława Kuryłowicz
95. Aleksander Lewkowicz
96. Stefan Łopocki
97. Wincenty Łopocki
98. Anna Łozowska
99. Marianna Łozowska
100. Marianna Łozowska
101. Bolesław Łozowski
102. Franciszek Łozowski
103. Franciszek Łozowski, syn Franciszka
104. Franciszek Łozowski, syn Kazimierza
105. Józef Łozowski
106. Józef Łozowski, syn Franciszka
107. Kazimierz Łozowski, syn Franciszka
108. Kazimierz Łozowski, syn Jerzego
109. Kazimierz Łozowski, syn Konstantego
110. Konstanty Łozowski
111. Stanisław Łozowski
112. Stefan Łozowski
113. Marianna Łukjańska
114. Andrzej Łupieński
115. spadkobiercy Stanisława Łupieńskiego
116. Zygmunt Łupieński
117. Władysław i Anna małżonkowie Majnicz
118. Marianna Malinowska
119. Zofia Malinowska
120. Józef Maliszewski
121. Józef i Feliksa małżonkowie Maliszewscy
122. Michał Maliszewski
123. Stanisław Maliszewski
124. Stefan Maliszewski
125. Jan Mańkowski
126. spadkobiercy Józefa Mańkowskiego
127. Konstanty Mańkowski
128. spadkobiercy Stanisława Mańkowskiego
129. Wacław Mańkowski
130. spadkobiercy Józefa Mikulskiego
131. Stanisław Mikulski
132. spadkobiercy Wincentego Mikulskiego
133. Jan Muszyński
134. Mieczysław Nowacki
135. Albin Okurowski, syn Franciszka
136. Antoni Okurowski
137. Franciszek Okurowski
138. Józef Okurowski
139. Kazimierz Okurowski
140. Michał Okurowski, syn Kazimierza
141. Michał Okurowski, syn Michała
142. Michał Okurowski, syn Michała i żona Maria Okurowska
143. spadkobiercy Mikołaja Okurowskiego
144. Wacław Okurowski
145. spadkobiercy Ignacego Oleksickiego
146. spadkobiercy Jana Oleksickiego
147. Wojciech Oleksicki
148. Stanisława Opacka, córka Franciszka
149. Zygmunt Ostapowicz
150. Władysława Ostrowska
151. Michał Ostrowski
152. Paweł Ostrowski
153. spadkobiercy Wincentego Ozorowskiego
154. spadkobiercy Aleksandra Pańkowskiego
155. Bolesław Pańkowski
156. Bronisław Pańkowski
157. Julian Pańkowski
158. Konstanty Pańkowski
159. spadkobiercy Leona Pańkowskiego
160. spadkobiercy Franciszka Pastuszka
161. Jan Piechowski
162. Karol Piechowski
163. Konstanty Piechowski
164. Michał Piechowski
165. Anna Rajewska
166. Antoni Rajewski
167. Kazimierz Rajewski
168. Konstanty Rajewski
169. spadkobiercy Michała Rajewskiego
170. Stanisław Rajewski
171. Franciszek Romanczuk
172. spadkobiercy Anny Romaniukowej
173. Bronisława Rybnik
174. Maria Rydzewska
175. Aleksander Rydzewski
176. Kazimierz Rydzewski
177. Józefa Ryhorczuk
178. Stanisław Sierzputowski
179. Aleksander Słomiński
180. Maria Suprynowicz
181. Adam i Apolonia małżonkowie Suszko
182. Apolonia Suszko
183. Michał Suszko
184. Marianna Szokalska
185. Bolesław Szokalski
186. Kazimierz Topolewicz
187. Aleksander Tupalski
188. Józef Tupalski
189. Kazimierz Tupalski
190. Konstanty Tupalski
191. spadkobiercy Stefana Tupalskiego
192. spadkobiercy Wincentego Tupalskiego
193. Adolf Turczewski
194. Bronisława Turowska
195. Antoni Turowski
196. Józef Turowski
197. Piotr Turowski, syn Wincentego
198. Stanisław Turowski
199. Piotr Turowski, syn Antoniego
200. Ludwika Wacewicz
201. Aleksander Witkowski
202. spadkobiercy Andrzeja Witkowskiego
203. Jan Witkowski
204. spadkobiercy Józefa Witkowskiego
205. Maria Wolejko
206. spadkobiercy Franciszka Wołosa
207. Antonina Wysocka, córka Bartłomieja
208. Adam Wysocki
209. Aleksander Wysocki
210. spadkobiercy Andrzeja Wysockiego
211. Antoni Wysocki
212. Antoni Wysocki, syn Antoniego
213. Franciszek Wysocki
214. Jan Wysocki
215. Józef Wysocki
216. spadkobiercy Karola Wysockiego
217. Konstanty Wysocki
218. Piotr Wysocki, syn Macieja
219. Piotr Wysocki, syn Piotra
220. Wacław Wysocki, syn Józefa
221. Wojciech Zaczyński
222. Franciszek Zdanowicz
223. Julian Zdanowicz
224. Apolonia Zdrodowska
225. Antoni Żmojdzin
226. las państwowy Nadleśnictwa Białystok
227. magistrat Miasta Białegostoku

Ostatnie pismo dotyczące procesu scaleniowego nosi datę 11 kwietnia 1935 roku. Sam proces trwał więc niespełna 9 lat.

***

Wśród dokumentów procesu scaleniowego można odnaleźć sporo ciekawostek. Jedna z nich - pismo Katarzyny Berenstein do Powiatowego Urzędu Ziemskiego w sprawie zabezpieczenia praw do ogrodu po zmarłym Adamie Fiłończuku dla Józefa i Anny Fiłończuk, przebywających dotychczas w Rosji jest echem bieżeństwa, czyli wymuszonego exodusu ludności do Rosji w sierpniu 1915 roku.

Warto też wiedzieć, że już 23 stycznia 1928 roku Powiatowy Komitet WF i PW w Białymstoku skierował pismo do Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Białymstoku o wydzielenie terenu pod boisko sportowe w Klepaczach.

19 lutego 1932 roku Zygmunt Łupiński i Franciszek Okurowski zwrócili się zaś do Powiatowego Urzędu Ziemskiego w Białymstoku z wnioskiem o pozostawienie we wsi wspólnej przestrzeni służącej do przejazdu i postoju furmanek.

Wśród dokumentów scaleniowych znajduje się także zaświadczenie z parafii w Niewodnicy Kościelnej w sprawie składu osobowego rodziny Rajewskich.

Dokumentacja procesu scaleniowego zawiera sporo informacji na temat nazw miejscowych w Klepaczach i najbliższej okolicy, ale omówienie onomastyki wsi Klepacze będzie tematem oddzielnego artykułu.

Przodkowie i rodzeństwo Marianny Ozimek ze Snopków - praprababci

Nie zrażając się dotychczasowymi niepowodzeniami dotyczącymi poszukiwań aktu ślubu Marcina Ozimka i Marianny Snopek, a także aktu zgonu Marianny i Marcina, postanowiłem kontynuować poszukiwania w księgach metrycznych parafii w Cmolasie. Dotychczas sprawdziłem księgi metryczne z Poręb Dymarskich i Trzęsówki, jeśli chodzi o poszukiwania aktu ślubu. Księgi z Cmolasu wydawały się logiczną kontynuacją, jako że Marianna urodziła się w Cmolasie, jak pokazują wyniki indeksacji z Geneteki. Aktu ślubu Marianny i Marcina nie znalazłem jednak, ale dzięki temu, że sprawdziłem szeroki zakres lat (1786-1920) na tyle szczegółowo, na ile pozwolił krótki czas, przez jaki miałem dostęp do metryk, uzupełniłem genealogię Marianny Snopek.

Gwoli przypomnienia. Moja praprababcia Marianna Ozimek ze Snopków musiała zawrzeć związek małżeński z Marcinem Ozimkiem przed 1870 rokiem, gdyż wtedy urodził im się w Porębach Dymarskich pierwszy syn Piotr. Po roku 1878, kiedy to urodziła się moja prababcia Marianna, rodzina opuściła Poręby Dymarskie, by w roku 1882 pojawić się w Knapach w parafii Baranów Sandomierski, gdzie urodził się Jan Ozimek. Dalszych losów Marcina i Marianny nie udało się dotychczas odtworzyć. Ślub z Marcinem praprababcia musiała z kolei zawrzeć po 1865 roku. Wtedy bowiem w Ostrowach Baranowskich urodziła swemu pierwszemu mężowi Kacprowi Guździe ostatnie dziecko Wiktorię. Mimo, że księgi metryczne z Ostrowów Baranowskich zostały zindeksowane do roku 1868, rodzina nie pojawiła się już na ich kartach po roku 1865. Nie znalazłem także aktu zgonu Kacpra Guźdy.

Marianna Snopek urodziła się 16 lutego 1841 roku w Cmolasie w domu nr 279 jako córka Szymona i Katarzyny z Jachyrów małżonków Snopków. 3 lutego 1856 roku wzięła ślub z Kacprem Guźdą w cmolaskim kościele.

Miała następujące rodzeństwo:

Jakub Snopek, urodzony 12 lipca 1832 roku w Cmolasie. 9 września 1862 roku wziął ślub z Franciszką Trojnacką w kościele w Trzęsówce.

Paweł Snopek, urodzony w roku 1833 w Cmolasie. 21 lipca 1862 roku wziął ślub z Marianną Blicharz w kościele w Cmolasie.

Marianna Snopek, urodzona 26 czerwca 1836 roku w Cmolasie.

Elżbieta Snopek, urodzona w roku 1838 w Cmolasie. 1 września 1862 roku wzięła ślub z Andrzejem Maziarzem w kościele w Cmolasie.

Jan Snopek (3.06.1844 Cmolas - 13.09.1850 Cmolas).

Antoni Snopek, urodzony w roku 1847 w Cmolasie.

***

Ojcem Marianny Snopek był Szymon Snopek, który urodził się w październiku 1799 roku w Cmolasie, jako syn Antoniego i Franciszki z Kozów małżonków Snopków. Szymon wziął ślub z Katarzyną Jachyrą w 1823 roku w kościele cmolaskim. Zmarł 9 lutego 1868 roku w Cmolasie. W dokumentach metrykalnych określany był jako kmieć (cmeto), zagrodnik (hortulanus), czy też po prostu chłop lub rolnik (rust, agr). Miał następujące rodzeństwo:

Grzegorz Snopek - był żonaty z Anną Gul i mieszkał w Cmolasie.

Jakub Snopek, urodzony w roku 1786 w Cmolasie. Był żonaty z Katarzyną Jachyrą. Mieszkał w Cmolasie.

Mateusz Snopek (20 września 1789 Cmolas - 12 kwietnia 1791 Cmolas).

Stanisław Snopek (27 kwietnia 1792 Cmolas - 21 stycznia 1796 Cmolas).

Klara Snopek, urodzona 12 sierpnia 1794 roku w Cmolasie.

Teresa Snopek, urodzona 16 października 1796 roku w Cmolasie.

Marianna Snopkowska, urodzona w maju 1804 roku w Cmolasie.

***

Zanim przejdę do żony Szymona, Katarzyny Jachyry, chciałbym przytoczyć fragment "Pamiętnika włościanina" Jana Słomki, który był wójtem w nieodległym od Cmolasu Dzikowie pod Tarnobrzegiem.

"Bardzo rozpowszechnione były wówczas kołtuny, zwijające się zazwyczaj skutkiem jakiejś słabości, bo tak w czasie choroby, jak i po chorobie przestrzegali, żeby się nie czesać >>żeby bolu nie drażnić boby się mógł sprzeciwić<<. Więc już dlatego włosy się kołtuniły. Można powiedzieć, że prawie trzecia część ludzi, zwłaszcza starszych, miała kołtuny, które były znaczne, bo głowa przez nie była większa.

Zwicie się włosów uważali za dobre >>bo ból przez to wychodził na wierzch<<. Kołtun musiał być na głowie przez rok i sześć niedziel, a niektórzy nosili go dłużej z obawy, żeby sobie nie zaszkodzić  przez za wczesne obcięcie. "

Katarzyna Jachyra, żona Szymona urodziła się w roku 1805 w Cmolasie, jako córka Kazimierza i Łucji z Ziębów, małżonków Jachyrów, a zmarła 21 września 1854 także w Cmolasie. Gdy przeczytałem w metryce zgonu, że przyczyną jej śmierci była Plica, czyli z łaciny tłumacząc kołtun, oniemiałem. Tyle się o polskim kołtunie czytało w przeszłości, a tu okazuje się, że nasi właśni przodkowie nie byli od tej przypadłości wolni.

Siostrą Katarzyny były Magdalena Jachyra urodzona 5 kwietnia 1807 roku w Cmolasie oraz Franciszka Jachyra, urodzona w roku 1811 w Cmolasie.

O dalszych przodkach niewiele potrafię w tej chwili powiedzieć. Antoni Snopek, ojciec Szymona urodził się około 1747 roku, a zmarł 24 sierpnia 1803 roku w Cmolasie. Nie wiem, kiedy i gdzie zmarła jego żona Franciszka Koza, ani kiedy się urodziła. Podobnie nic nie potrafię powiedzieć o Kazimierzu Jachyrze, ojcu Katarzyny. Jego żona Łucja Zięba urodziła się około 1763 roku, a zmarła 7 kwietnia 1831 roku w Cmolasie.

Rodzina Klinkowsztejn czyli moja malutka cegiełka do "Księgi pamięci gminy żydowskiej w Stawiskach"

Dziękuję Mirosławowi Reczce za "Księgę pamięci gminy żydowskiej w Stawiskach". Książka, którą właśnie przeczytałem stoi na wysokim poziomie edytorskim. Przekład z języka angielskiego jest bardzo dobry, co nie jest niestety współcześnie żadną normą i co ważne -  dołączony został na końcu indeks nazwisk występujących w tekście. Dzięki temu, gdy będę chciał kiedyś wracać do książki, nie będę musiał wertować kartka po kartce, aby poszukiwane nazwisko znaleźć. Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów bardzo profesjonalnie przygotowało to wydawnictwo.

Tradycja spisywania ksiąg pamięci przez Żydów sięga okresu średniowiecza, gdy na obszarach zachodnich i południowych Niemiec oraz Szwajcarii rozpoczęto spisywanie ksiąg upamiętniających ofiary ówczesnych rozruchów i pogromów antyżydowskich. Po drugiej wojnie światowej spisywanie ksiąg pamięci przez osoby ocalałe z Holocaustu stało się powszechne. Księgi te spisywane były głównie w językach hebrajskim i jidysz i do dziś wciąż wiele z nich nie zostało przetłumaczonych na język angielski, nie mówiąc już o przekładach na język polski.

"Księga pamięci gminy żydowskiej w Stawiskach" to kolejna księga pamięci przeczytana w ostatnim czasie przeze mnie. Mam w związku z tym kilka refleksji natury ogólnej, którymi poniżej chciałbym się podzielić.

Księgi pamięci to zebrane w całość wspomnienia wielu osób pochodzących ze społeczności żydowskiej, związanych z konkretnym miejscem. Pisane są w sposób subiektywny i pełen emocji. Niektóre teksty stoją na bardzo wysokim poziomie. W niektórych wyłapać można nieścisłości, zwłaszcza, gdy traktują o historii danej miejscowości. Ksiegi trzeba czytać z uwagą, gdyż teksty pisane przez tak wiele osób nie są stylistycznie jednorodne. Zdecydowana większość to teksty odkrywcze dla nas wychowanych w kregu kultury polskiej.

Opisują świat społeczności żydowskich o których większość z nas wie niewiele lub wcale. Wprowadzają do świata kultury egzotycznej, obcego, pełnego znaczeń, których nie rozumiemy. Osoby ważne dla społeczności żydowskich, które są upamiętnione na kartach ksiąg pamięci są zupełnie nieznane dla nas, wychowanych w polskim kręgu kulturowym. Mają w związku z tym dużą wartość poznawczą. Często można spotkać się z opiniami, że księgi pamięci są pod względem historycznym, delikatnie mówiąc niedokładne, zawierają wiele błędów. Mam wrażenie, że opinie takie, choć częściowo uzasadnione, są podyktowane w dużej mierze tym, że Polacy są często opisywani w niekorzystnym świetle. Nie ma się co temu dziwić. Nie da się zaprzeczyć istnieniu przedwojennego antysemityzmu, szmalcownictwa podczas II wojny światowej, wydawania Żydów Niemcom, zabójstw, wreszcie pogromów na terenach okupowanych do czerwca 1941 roku przez Sowietów dokonywanych tuż po ucieczce dotychczasowych okupantów przed nadchodzącymi rządami niemieckimi. Nie ma potrzeby, aby w obronie szafować argumentami o karze śmierci grożącej za ukrywanie Żydów, o ilości Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata wywodzących się z Polski, czy o stosunku polskiego państwa podziemnego do tzw. szmalcowników. O wiele korzystniej jest próbować zrozumieć, dlaczego taki jest stosunek wielu z tych którzy przeżyli Shoah do Polaków. I wyobrazić sobie siebie jako członka społeczności żydowskiej, który stracił najbliższych, sąsiadów, przyjaciół, domy, miejsca pracy, a wcześniej przez lata żył w środowisku, które w najlepszym wypadku niechętnym okiem spoglądało nań. Jak pisał Józef Mackiewicz "Tylko prawda jest ciekawa". A poznawanie prawdy to czytanie i konfrontowanie różnych źródeł historycznych, często opisujących rzeczywistość jaką karmiono nas w szkołach i domach rodzinnych w sposób zupełnie inny, niejako opozycyjny do tego, który znamy. Często niemiły naszemu uchu.

"Księga pamięci gminy żydowskiej w Stawiskach" poza tym, że odkrywcza ogólnie w sensie poznawczym, jest ważna dla mnie ze względu na wzmianki o konkretnych osobach. W Stawiskach urodził się bowiem Akiba Rubinstein, jeden z największych polskich szachistów w ogóle, a w pewnym okresie swego życia jeden z kilku najsilniejszych szachistów świata. Akiba Rubinstein był najlepszym zawodnikiem polskiej drużyny na olimpiadzie szachowej w Hamburgu w roku 1930, gdy jedyny raz w historii zdobyliśmy złoto. Pamiętam, jak w drugiej połowie lat 80-ych kupowałem w księgarni przy ulicy Słonecznej w Gorzowie książkę Krzysztofa Pytla poświęconą partiom i końcówkom szachowym Akiby Rubinsteina. Studiowanie tej książeczki niewatpliwie przyczyniło się wówczas do podniesienia poziomu mojej gry. W "Księdze pamięci gminy żydowskiej w Stawiskach" znalazły się teksty Pesacha Kaplana, wywodzącego się ze Stawisk znanego wydawcy gazety "Das Neie Leben" w Białymstoku w okresie międzywojennym. To we wspomnieniach Pesacha Kaplana znalazły się wzmianki o Akibie Rubinsteinie. Informacje genealogiczne zaś dotyczące znanego szachisty zamieścił w księdze Akiva Fett. Akiba Rubinstein urodził się w Stawiskach w roku 1882 jako czternaste dziecko Akiby Rubinsteina, który z kolei był synem Jaakowa Jonatana Rubinsteina, rabina Grajewa. Matką Akiby była Reizel z domu Deneberg. Ojciec zmarł osiem miesięcy przed narodzinami dziecka na gruźlicę, stąd Akiba otrzymał imię po nim. Matka po śmierci męża przeniosła się do Białegostoku wraz z dziećmi i tam poślubiła rabiego Hellera, znanego jako Geniusz (Illuy) z Pińska. Przy okazji warto wspomnieć, że pierwszą znaną partię szachową Akiba Rubinsteinn rozegrał w roku 1902 w Białymstoku z niejakim inżynierem Bartoszkiewiczem ze Starosielc. O próbach (dotychczas nieudanych) ustalenia kim był pierwszy znany partner szachowy późniejszego mistrza pisał Tomasz Lissowski w "Szachowej Vistuli".

W księdze znalazła się również wzmianka o Israelu Rozenbergu z Łomży, twórcy instytucji "Ezras Tora" w Nowym Jorku, której celem było zaoferowanie wsparcia w honorowy sposób tysiącom uczonych i ważnych ludzi w Izraelu i w Diasporze. Informacje o rodzinie Rozenberg w Łomży, z której wywodził się Israel Rozenberg pojawiają się w księgach metrykalnych łomżyńskiej gminy żydowskiej w latach 40-ych XIX wieku. Zajmowałem się niedawno badaniem genealogii dwóch linii tej rodziny, prawdopodobnie ze sobą spokrewnionych, o czym świadczy to samo imię przodka -  Szloma. Niestety dostępne zapisy metrykalne nie pozwalają udowodnić tego w 100 %, choć rozrzuceni po świecie potomkowie obu linii Rozenberg wciąż utrzymują ze sobą kontakty, wierząc, że są krewnymi.

***

Chciałbym przy okazji dodać małą cegiełkę do "Księgi pamięci gminy żydowskiej w Stawiskach. Ze Stawiskami w połowie XIX wieku związana była bowiem wywodząca się z Suwałk rodzina Josela i Gołdy Frajdy Klinkowsztejn. Josel Klinkowsztejn urodził się w Suwałkach 24 czerwca 1825 roku jako syn Chaima i Chai Fejgi Aryjowny małżonków Klinkowsztejn. Gołda Frajda Klinkowsztejn była córką Mordki Izraela Goldingera, rabiego w Sopoćkiniach i jego żony Bejli. Gołda Frajda urodziła się na początku lat 30-ych XIX wieku w Wysztyńcu. Jej pierwszy mąż Srol Margaliński zmarł w Filipowie w roku 1846. Ślub między Joselem Klinkowsztejnem, a wdową Gołdą Frajdą Margolińską z Goldingerów miał miejsce w Suwałkach 12 lutego 1848 roku. Wiadomo, że w latach 1848-1849 Josel Klinkowsztejn był śpiewakiem w suwalskiej synagodze. Na początku lat 50-ych XIX wieku nadal służył w suwalskiej głównej bożnicy. W Suwałkach urodziły się małżonkom trzy córki: Liba Rajca (1849), Sora Rocha (1850) i Rywka (1853). Warto zwrócić uwagę na profesję Josela Klinkowsztejna. Okazuje się, że jego potomkowie wykazywali również wielki talent muzyczny, o czym za chwilę.

W połowie lat 50-ych XIX wieku rodzina Klinkowsztejnów przeniosła się do Pińska. Być może Josel otrzymał posadę kantora w tamtejszej synagodze. Nie udało się niestety znaleźć żadnych dokumentów poświadczających obecność rodziny w Pińsku poza wzmianką o miejscu urodzenia kolejnego dziecka Josela i Gołdy Frejdy. W Pińsku w roku 1857 urodził się ich pierwszy syn Morduch, który zmarł w Płocku w roku 1873.

Pod koniec lat 50-ych XIX wieku rodzina Klinkowsztejnów przeniosła się z Pińska do Stawisk. Dlaczego tak się stało? Prawdopodobnie i w tym przypadku Josel Klinkowsztejn otrzymał posadę kantora w tamtejszej synagodze. W Stawiskach rodziły się kolejne dzieci Joselowi i Gołdzie Frejdzie Klinkowsztejnom: Bejla w 1858 roku, Mosiek w 1861 roku, Szmul w 1866 roku i Icek w roku 1867.

Fragment listy mieszkańców Płocka, poświadczający miejsce urodzenia Szmula i Bejli Klinkowsztejnów w Stawiskach

Fragment listy mieszkańców Płocka, poświadczający miejsce urodzenia Mośka i Icka Klinkowsztejnów w Stawiskach

Rodzina Klinkowsztejnów mieszkała w Stawiskach przez okres około 10 lat. Jeśli Josel Klinkowsztejn był kantorem synagogi w tym miasteczku, musiał być znany wśród mieszkańców Stawisk połowy XIX wieku. "Księga pamięci gminy żydowskiej w Stawiskach" była spisywana po II wojnie światowej, więc upamiętniła jedynie niektórych rabinów żyjących w tak odległych czasach z perspektywy autorów tekstów do książki.

W 1868 roku Josel Klinkowsztejn otrzymał posadę śpiewaka w płockiej synagodze, a rok później był już kantorem w Płocku. Wkrótce sprowadził do Płocka żonę i dzieci. Zachowały się dwa dokumenty archiwalne dotyczące Josela Klinkowsztejna z tego okresu. Co ciekawe zapisano w nich, że rodzina Josela została sprowadzona do Płocka z Pińska. Jest to dla mnie niejasne. Czyżby rodzina Klinkowsztejnów ze Stawisk z powrotem zamieszkała w Pińsku przed przeprowadzką do Płocka?

W Płocku w roku 1870 urodził się ostatni syn Josela i Gołdy - Abram.

Josel Klinkowsztejn zmarł w Płocku 9 lutego 1889 roku. Krótko później, 2 maja 1889 roku zmarła w Płocku jego żona Gołda Frejda.

Jeśli chodzi o dzieci Josela i Gołdy Frejdy, najstarsza córka Liba Rajca poślubiła Mojsieja Wolskiego, wdowca z Białegostoku w roku 1871 w Płocku.

Nie wiem nic niestety o Sorze Rosze i Rywce - dwóch kolejnych córkach.

Bejla Klinkowsztejn poślubiła Icka Lejbę Sapoczkowskiego, pochodzącego z Nowego Dworu koło Sokółki w roku 1877 w Białymstoku. Ich potomkowie mieszkają dziś w Stanach Zjednoczonych i w Argentynie.

Mosiek Klinkowsztejn poślubił w 1899 roku w Łodzi Cecylię Sziller pochodzącą z Brzezin.

Szmul Klinkowsztejn podobnie jak ojciec miał talent muzyczny i w metrykach określany był jako muzyk. W roku 1893 poślubił w Płocku Rojzę Kon. Ich córce Gołdzie udało się uciec z warszawskiego getta podczas II wojny światowej i ukrywać skutecznie na wsi do końca wojny. Jej potomkowie mieszkają dziś w Izraelu.

Icek Klikowsztejn po odbyciu służby wojskowej został zwolniony do rezerwy w roku 1892. Mieszkał w Płocku.

Abram Klinkowsztejn również dysponował talentem muzycznym. Udało mu się pierwotnie uniknąć służby wojskowej. W momencie poboru do wojska opuścił bowiem Płock w poszukiwaniu posady, jako początkujący muzyk. W latach 1891-1894 przebywał kolejno w Warszawie, Białymstoku, Grodnie i Wilnie. Nigdzie nie mógł znaleźć stałej posady. Przed powrotem do Płocka wyruszył jeszcze szukać szczęścia do Austrii, ale prawdopodobnie bez powodzenia. Służbę wojskową rozpoczął w roku 1897. Przed rokiem 1899 poślubił Laję Boruchowicz. Po ślubie mieszkał z rodziną w Mławie i prawdopodobnie aż do wybuchu I wojny światowej służył, jako kapelmistrz w 6-tym Dońskim Pułku Kozaków.

Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny wydało w Warszawie w roku 2014 książkę pt. "Żydzi w kulturze muzycznej ziem polskich  w XIX i XX wieku. Słownik biograficzny." Znaleźć w niej można biogramy trzech przedstawicieli rodziny Klinkowsztejn (Klinkowstein) z Płocka:

Ignacy Klinkowstein (? - ?) - skrzypek, kameralista. Działał w Płocku. Był aktywnym członkiem Płockiego Towarzystwa Muzycznego od początku jego działalności w 1900 roku.

Józef Klinkowstein (? - 1940? Białystok) - oboista, dyrygent, kompozytor. Kształcił się w Instytucie Muzycznym w Warszawie. Do 1914 roku był kapelmistrzem 6. Dońskiego Pułku Kozaków w Warszawie. W okresie międzywojennym dyrygował zespołami instrumentalnymi w kinach warszawskich.  W 1939 znalazł się w Białymstoku, gdzie został członkiem nowo założonej orkiestry symfonicznej. Prawdopodobnie zginął śmiercią samobójczą.

Stanisław Salomon Klinkowstein (1867 Płock - ?) - skrzypek, wiolonczelista, pedagog. Kształcił się w grze na skrzypcach w latach 1881-1884 w Instytucie Myzycznym w Warszawie. Przez wiele lat działał jako pedagog muzyczny w Płocku. Działał też w założonym w roku 1900 Płockim Towarzystwie Muzycznym. Skomponował muzykę do komedii "Bolszewickie żony" Marii Oberfeld, wystawionej w 1919 w Teatrze Płockim.

W Płocku nie było innej rodziny o nazwisku Klikowsztejn (Klinkowstein) niż rodzina Josela i Gołdy Frejdy. Można to stwierdzić analizując księgi metrykalne gminy żydowskiej w Płocku z XIX wieku oraz listę mieszkańców Płocka z ostatniej ćwierci XIX wieku.

Józef Klinkowstein, którego biogram przytoczyłem powyżej, to z pewnością Abram Klinkowsztejn, który był kapelmistrzem w 6. Dońskim Pułku Kozaków, jak wynika z metryk urodzenia dwóch jego synów.

Ignacy Klinkowstein to prawdopodobnie Icek Klinkowsztejn, a Stanisłam Salomon Klinkowstein to prawdopodobnie Szmul Klinkowsztejn.

Warto o tej zasłużonej dla polskiej kultury muzycznej rodzinie pamiętać w kontekście Stawisk i niedawno wydanej księgi pamięci.

"Księga pamięci gminy żydowskiej w Stawiskach", Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów w Łomży, Łomża, 2020

Szumsko. Jak pech, to pech.

Od prawie tygodnia w upały chłodzimy się w krystalicznie czystej wodzie jeziora Tarnobrzeskiego. Zwiedzamy. Poddajemy refleksji nikły stan zachowania zbiorów na zamku w Baranowie Sandomierskim, ale równocześnie zachwycamy się wystawą porcelany ćmielowskiej w tym samym miejscu. W Tarnobrzegu u Dominikanów podziwiamy wciąż trwające przywiązanie ludności do cudownego obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej, odnajdujemy tu i ówdzie ślady Jana Słomki - autora słynnych "Pamiętników włościanina", zaś w niewielkim gotyckim kościółku św. Marii Magdaleny w tarnobrzeskim Miechocinie w ciszy dociera do mnie oczywistość zależności mego istnienia od kilku pokoleń przodków zawierających związki małżenskie właśnie tutaj. Spacerujemy wśród nadwiślańskich pól kukurydzy i sadów owocowych nad Wisłą, ciesząc się wzlatującymi w niebo bażantami, czy też żerującymi tu z rana sarnami. W Kurozwękach w kukurydzianym labiryncie odnajdujemy w upale wszystkie punkty bonusowe. Nie sposób nie wspomnieć o pełnym pamiątek przeszłości i cytatów z Wiesława Myśliwskiego Sandomierzu, który eksplorujemy już kilka dni. Jednym słowem urlop i długo wyczekiwane wczasy...

Korzystając z bliskości miejsca, namówiłem rodzinę na wyjazd do Szumska. Miałem nadzieję odnaleźć w archiwum parafialnym akt chrztu praprababci Józefy Stępień z Pociejowskich i dzięki temu ustalić nazwisko panieńskie jej matki. Ale najwięcej oczekiwań wiązałem z aktem ślubu Józefy z Kacprem Stępniem, który musial mieć miejsce najpóźniej w początku 1900 roku. Metryka ślubu prapradziadków pozwoliłaby mi bowiem ustalić, skąd pochodzili Stępniowie i rozwiązać zagadkę, która od lat mnie nurtuje.

Parafia rzymskokatolicka w Szumsku była erygowana bardzo wcześnie, bo już przed rokiem 1326. Obecnie istniejący kościół został zbudowany w 1637 roku z fundacji ks. Jerzego Rokickiego, kanonika łowickiego.

W murze przykościelnym oraz w bliskim otoczeniu świątyni można odnaleźć stare pomniki oraz kapliczki. Moją uwagę przykuła kapliczka z roku 1886 ufundowana przez parafian 4 lata po narodzinach mojej praprababci.

Niestety, księgi metrykalne z okresu, który mnie interesował nie zachowały się. Zachowana księga chrztów od lat 50-ych XIX wieku kończy się na roku 1872, zaś księga ślubów na roku 1879. Kolejne zaś księgi metrykalne, które się zachowały zaczynają się w 1917 roku. Cóż, w czasie II wojny światowej wojska radzieckie w budynku plebanii urządziły szpital, a księgi metrykalne służyły im do różnych użytkowych celów.

Po wizycie w archiwum parafialnym odwiedziłem cmentarz zlokalizowany za wsią przy lesie. Znalazłem kilka nagrobków z nazwiskiem Pociejowski, niektóre z nich z dużym prawdopodobieństwem należące do krewnych praprababci. Na tę chwilę nie potrafię jednak nic więcej w tym temacie powiedzieć.