Lasanek

- Ale na co tam iść? Na co?

- Zobaczyć.

- Tam nie ma co oglądać.

Lasanek mieszczący w swym wnętrzu niemieckie groby był miejscem tabu, do którego nie należało chodzić. Żona opowiadając o wakacjach spędzanych u babci w czasach szkolnych, wspomina, że było kilka takich miejsc w okolicy, gdzie niechętnie puszczano dzieci. Lasanek, miejsce nigdy wcześniej nie odkryte kojarzył jej się z krzyżami i wiszącymi na nich hełmami niemieckich martwych żołnierzy. Pamięta opowieści o trumnie leżącej na środku kaplicy. Miało tam też straszyć.

Kilka lat temu, wybraliśmy się latem w odwiedziny do babci do Zielonego. Rozbiliśmy na podwórku namiot, a wieczorem, przed zachodem słońca wybraliśmy się na spacer polami w kierunku lasanku. Nie dotarliśmy jednak do celu. Po drodze napotkaliśmy szeroki rów z wodą, rąbek słońca nad horyzontem stawał się coraz węższy. Zawróciliśmy.

Podstawowym źródłem wiedzy o osadnictwie na pograniczu ziem królewskich i kamedulskich w okolicy Suwałk jest artykuł Stanisława Cieślukowskiego "Wsie Zielone Królewskie i Zielone Drugie koło Suwałk, ich początki, rozwój i mieszkańcy".

"Osadnicy pruscy (w dzisiejszym tego słowa znaczeniu) pojawili się na Suwalszczyźnie co najmniej w połowie XVII wieku, a w Zielonym w drugiej połowie XVIII wieku. Niemców było niewielu, przeważnie była to ludność polska z Mazowsza, która wcześniej osiadła na północy Prus, w okolicach Olecka i Gołdapi. W XVIII wieku pruskimi Mazurami wyznania ewangelickiego osiedlano nawet całe wsie, szczególnie te leżące na zachód i północ od Suwałk. [...] Po trzecim rozbiorze Polski na terenie Prus Nowowschodnich (Neupreussen) - m.in. w Suwałkach i okolicy, masowo zaczęli osiedlać się urzędnicy i koloniści niemieccy. Oprócz Mazurów pojawili się również i w Zielonym Królewskim. Już w 1815 roku z tejże wsi, w metrykach kościoła rzymskokatolickiego w Suwałkach, zapisano matkę chrzestną wyznania ewangelickiego, Helenę Lulisową. Kolejną falę osadników zza pruskiej granicy można zaobserwować w połowie XIX wieku. To oni (m.in. rodziny Rejrat, Pęczek) oraz przybysze z okolicznych wsi, m.in. z Zielonego Kamedulskiego (potomkowie rodzin Stelmachów, Kopków, a od około 1881 roku również Maziewskich), ale i z samego Zielonego Królewskiego, zaczęli tworzyć drugą linię wsi Zielone Królewskie."

Cmentarz wyznania ewangelickiego został założony na gruntach wsi Zielone Królewskie II, bliżej Wychodnego, około 1935 roku na dwóch morgach gruntu odkupionego od rodziny Penczków. Pierwszym pochowanym był 16-letni N. Kalejta z Niemcowizny. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej rozpoczęto budowę kaplicy cmentarnej. Prace trwały do 1944 roku, ale kaplicy nie ukończono.

W jeden z sierpniowych weekendów wybraliśmy się po raz kolejny do Zielonego i po raz kolejny zamierzaliśmy dotrzeć do Lasanku. Tym razem pojechaliśmy samochodem w stronę Wychodnego, ale jeszcze przed wsią skręciliśmy w polną (w sam raz dla traktorów) drogę prowadzącą do wsi Niemcowizna. Nie mogąc trafić, zapytaliśmy o drogę w pierwszym napotkanym gospodarstwie w Niemcowiźnie. Nastepnie nawróciliśmy w tą samą drogę biegnącą do Zielonego i po kilkuset metrach skręciliśmy w prawo w leśną drogę. Za chwilę zauważyliśmy w gąszczu krzewów i drzew zarys murowanego budynku oraz tabliczkę "teren monitorowany".

Teren leśnego cmentarza odgradzały od drogi bujne chwasty. Sam cmentarz częściowo wyglądał na zadbany, choć kilka nagrobków znajdowaliśmy poza terenem uporządkowanym w gęstych zaroślach lasu. Wnętrze budynku nie ukończonej nigdy kaplicy porastały zaś wewnątrz młode drzewka i krzewy.

Oto nagrobki, które posiadały czytelny opis:

Jakub Jeruć (1861 - 10.03.1834).

rodzina Penczków

Ludwika Rylak z d. Penczek (1908-1957), Jan Rylak (1908-1950)

Ludwika Rylak (1907 - 3.10.1957)

Adam i Ludwika Kalejtowie, Olga Kalejta (27.05.1911-9.12.1927)

Adam Kalejta (zm. 26.02.1931)

Adolf Sawicki (1883 - 1975),

Katarzyna Sawicka.

Grób rodziny Pęczków i Żylińskich. Adam, Rozalia, Adam i Wanda.

Na cmentarzu jest jeszcze kilka nagrobków bezimiennych z zatartym lub już nie istniejącym opisem. Wciąż odwiedzany przez potomków dawnych osadników ewangelickich jest ciekawą pamiątką w dużej mierze nadal nie do końca odkrytej historii Suwalszczyzny.