Cmentarze na Litwie - Sereje (lit. Seirijai)

W czerwcu miałem okazję odwiedzić jeszcze jedno interesujące miejsce na Litwie, położone nieopodal granicy z Polską miasteczko Sereje. Niegdyś zajdowały się tu kościół katolicki, zbór kalwiński i synagoga. Dziś z dawnych budynków pozostał kościół oraz kilka starych budynków mieszkalnych. W okolicy Serej miała miejsce jedna z większych bitew powstania styczniowego, a w czasie II wojny światowej wymordowana została ludność żydowska miasteczka, co upamiętnia tablica na jednym z dawnych budynków. Miejscowość nosi ślady również historii sowieckej. Na gruzach epok historycznych budowana jest litewskość niedawno odrodzonego państwa. Wielką atrakcją Serei jest bliskość wielu malowniczych jezior, z czego zresztą miałem okazję skorzystać. Główną część artykułu chciałbym jednak poświęcić cmentarzowi, na którym można wciąż odnaleźć nagrobki z polskimi inskrypcjami. Tym razem nie sprawdziłem cmentarza w całości, ale dość dokładnie obszedłem starą jego część. Postanowiłem ustalić genealogię osób, których nagrobki odnalazłem. Okazało się, że część z nich pochodziła z zupełnie odległych zakątków Polski.

Oto lista i zdjęcia odnalezionych nagrobków:

1. Teofila Janajtys z domu Turska, zmarła 28.06.1889. Brak jest niestety akt zgonów z roku 1889.

2. Franciszek Zajewski, zmarł 28 maja 1884 roku w wieku 72 lat. Były nauczyciel wstępnej szkoły rzymsko-katolickiej, urodzony w Klepaczach, syn Michała Zajewskiego i Dominiki z Nowickich, którzy ślub zawarli w Wiejsiejach w roku 1814. Pozostawił żonę Paulinę ze Skirgiełów.

3. Natalia Sadowska, zmarła 30 kwietnia roku 1902. Właściwie Natalia Zofia Sadowska, panna, pensjonarka zamieszkała w Serejach, urodzona w Piotrkowie Trybunalskim, córka zmarłego Leona Sadowskiego i Michaliny z domu Maślakiewicz.

4. Kazimiera Stefanowska z Tomkiewiczów, urodzona 1 kwietnia 1831 roku, zmarła 1 marca 1906 roku, wdowa, pensjonarka, 75 lat, urodzona i zamieszkała w Serejach. Córka Karola Tomkiewicza i Emilii Julianny z Nugliżów.

5. Jan Chmielewski, urodzony w 1803 roku, zmarł 9 marca 1885 roku. Właściwie Ludwik Jan Chmielewski, wdowiec, gospodarz, zamieszkały w Serejach, urodzony w Krusinowie w powiecie Ostrołęka, syn Ignacego Chmielewskiego i Magdaleny z  domu Obrąpalskiej. W 1844 roku ożenił się w Lejpunach z Franciszką Chorbaczewską.

6. Anna Niedzińska z domu Babulewicz, zmarła 11 grudnia 1921 roku w wieku 59 lat.

7. Alfons Jurewicz, żył 70 lat, zmarł 23 marca 1889. Prawdopodobnie mąż Marianny Piotrowskiej z Zegar w parafii Sereje.

8. Konstanty Kondracki.

9. Jadwiga Rodziewicz, zmarła w roku 1890.

10. Justyna Jastrzębska z domu Ranczewska, zmarła 22 lutego 1880 roku, wdowa po burmistrzu Serej, urodzona w Konarzycach w guberni łomżyńskiej. Córka Franciszka i Katarzyny Ranczewskich. W roku 1833 poślubiła w Wiżajnach ówczesnego burmistrza Wiżajn, Walentego Jastrzębskiego.

11. Andrzej Platas

12. Tomasz Jacuński, urodzony 19 grudnia 1799 roku, zmarł 22 stycznia 1878 roku, gospodarz z Raczek, urodzony w Dominiszkach, syn Jakuba Jacuńskiego i Katarzyny z Krzywickich. Pozostawił żonę Petronelę z Radziwiłowiczów i 6 dzieci.

13. Julian Sleszyński, żył 67 lat, zmarł 2o czerwca 1897 roku. Wdowiec, ojciec właściciela majątku Sagowo, tamże zamieszkały. Urodzony w Przerośli, syn Józefa Sleszyńskiego i Anny z Latkiewiczów.

14. Dominik z matką Agatą.

15. Jan Bohdan, zmarł w roku 1906, wdowiec, ojciec gospodarza, zamieszkały w Serejach, syn Szymona Bohdana i Marianny z Gaponików (Haponików). Karol Marczewski wraz z nim pochowany.

16. Zofia Giegużyńska z domu Pankiewicz, zmarła 25 maja 1908 roku w wieku 59 lat. Żona gospodarza, urodzona w Lipsku w powiecie augustowskim, córka Daniela Pankiewicza i Franciszki Żłobikowskiej. Pozostawiła męża Jana Giegużyńskiego. Bronisława Gieguzyńska, zmarła 12 listopada 1904 roku w wieku 22 lat i 5 miesięcy. Córka Jana Giegużyskiego i Zofii z Pankiewiczów, panna.

17. Nagrobek z nieczytelną inskrypcją.

18. Domicela Bartlińska, umarła 20 lutego 1894 roku, żyła 37 lat. Żona Alberta Bartlińskiego, prawdopodobnie z domu Chlebińska. Emilia Dobrzańska, zmarła 4 stycznia 1907 roku, żyła 70 lat.

19. Agata Pilichowska, urodzona 10 grudnia 1849 roku, zmarła 19 stycznia 1896 roku.

20. Albert Błaziak, stolarz, zmarł w roku 1929 w wieku 75 lat, mąż Michaliny z Dobrowolskich. Michalina Błaziak, zmarła w roku 1930 w wieku 85 lat.

Korekta drzewa genealogicznego

Nie sądziłem, że kiedykolwiek będę musiał dokonać poważnej korekty swego drzewa genealogicznego. Skrupulatnie odnajduję bowiem kolejne dokumenty dotyczące przodków, ale też zdaję sobie sprawę, że drobne pomyłki, zwłaszcza dotyczące dalekich pokoleń żyjących w czasach, gdy księgi metrykalne zawierały mniej danych, są możliwe. Ale tu chodzi o poważną pomyłkę, nie drobną. Rzecz dotyczy mojej praprababci Marianny Ozimek z domu Snopek. Informacje o jej genealogii zawarłem w artykule z 2021 roku i do niedawna traktowałem je jako prawdziwe.

Marianna Snopek urodziła się jako córka Szymona Snopka i Katarzyny z Jachyrów w dniu 16 lutego 1841 roku w Cmolasie. Moim pierwszym błędem było uznanie, że jej starsza siostra, również Marianna, urodzona 26 czerwca 1836 roku w Cmolasie, zmarła po urodzeniu (choć nie znalazłem jej aktu zgonu). Bardzo rzadko zdarza się bowiem, aby rodzice tym samym imieniem nazwali kolejne dziecko, gdy starsze jest przy życiu. Bardzo rzadko nie oznacza jednak nigdy. I tym razem tak się zdarzyło, że w jednej rodzinie były dwie córki o imieniu Marianna.

Moim kolejnym błędem było zignorowanie informacji o wieku Marianny Snopek z aktu ślubu z Kacprem Guźdą w roku 1856. W akcie tym zapisano, że Marianna ma 19 lat. Czyli o wiele bardziej pasuje do jej wieku rok urodzenia 1836 niż 1841.

Moją tezę zdawał się potwierdzać zbieg okoliczności. Ostatnie dziecko Kacpra Guźdy i Marianny Snopek urodziło się w roku 1865. Później przez trzy lata żadne dziecko się nie urodziło w tej rodzinie, a księgi stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Trzęsówce, gdzie mieszkała rodzina Guźdów, nie były dostępne online. Nikt też nie wykonał indeksacji ksiąg tej parafii po roku 1868 w Genetece. Za to pierwsze dziecko Marcina Ozimka i Marianny Snopek urodziło się w Porębach Dymarskich w roku 1870. Nie odnalazłem aktu ślubu Marcina i Marianny, ale milcząco przyjąłem, że Kacper Guźda musiał umrzeć między 1868, a 1870 rokiem, a młoda Marianna z dziećmi wyjść w tym czasie za Marcina Ozimka.

Ostatnio zajrzałem do Geneteki i oniemiałem. Pojawiły się nowe indeksy dla miejscowości Ostrowy Baranowskie w parafii Trzęsówka po roku 1868, a wśród nich kolejne dzieci Kacpra Guźdy i Marianny Snopek: Jan urodzony w roku 1870, Anna urodzona w roku 1875 i Ludwika urodzona w roku 1879. Musiałem pożegnać się z twierdzeniem, że Marianna Snopek, żona Kacpra Guźdy to ta sama Marianna Snopek, która była żoną Marcina Ozimka. Musiałem też przyjąć, że w rodzinie Snopków były dwie córki Marianny, które przeżyły wiek dziecięcy i powychodziły za mąż.

Ale dzięki Genetece dokonałem innego niezwykłego odkrycia. Odnalazłem akt zgonu Marianny Ozimek ze Snopków. W roku 2021 pisałem iż ostatni ślad, jaki zostawiła w dokumentach Marianna, to akt urodzenia jej syna Andrzeja w roku 1882 w Knapach w parafii Baranów Sandomierski. W roku 1911 Marianna już nie żyła, a księgi metryczne z parafii Baranów Sandomierski nie zachowąły się po roku 1884. Jednak Marianna zmarła zupełnie gdzie indziej. Odnalazłem jej akt zgonu w parafii Padew Narodowa w roku 1892. Zmarła we wsi Przykop 8 stycznia 1892 roku.

Cmentarze na Litwie - Stokliszki (lit. Stakliškės)

Stokliszki to miejscowość, która w drugiej połowie XIX wieku zamieszkiwana była przez katolików, Żydów, prawosławnych praz nielicznych ewangelików i mahometan. Znajduje się w niej piękny kościół pod wezwaniem św. Trójcy zbudowany w roku 1776 staraniem starosty stokliskiego, Józefa Teodora Doroszkiewicza Bouffała herbu Kościesza.

Na wyposażeniu stokliskiego kościoła (odwiedzaliśmy tuż po Wielkanocy) znajduje się przepiękna, podświetlana replika Grobu Pańskiego. Niestety nie udało mi się znaleźć na jej temat żadnych informacji.

Za kościołem w odległości około 500 m znajduje się stary cmentarz parafialny. Dokładna kwerenda na cmentarzu przyniosła następującą listę nagrobków z polskimi inskrypcjami.

Feliks Grzybowski (1899-1957), Malwina Grzybowska (1904-1992), Vandute Grybauskaite

Jan Rutkowski z rodziną

Zygmunt Żemojtel, Rozalia Żemojtel z Bujwidów

Jerzy Zaparacki (1819-1892)

Antoni Świniarski (1881-1898)

Jan Runowski

Marianna Kierdak (1842-1892)

Stary nagrobek składajacy się z postumentu kamiennego i krzyża żeliwnego. Nosił prawdopodobnie inskrypcję w języku polskim, nieczytelną dziś.

rodzina Mickus z Podrużyszek

Kazimierz Osiński (1806-1886)

Wiktoria Jacuńska, żona Edmunda (1846-1881)

Wawrzyniec Kamiński (1809-1897), żona Bogumiła Kamińska (1825-1900)

Szuszyńscy

Wiktoria Kasul, zm. 1890

Kazimierz Szydłowski

Ewa Rząsa

Ewa Rząsa była jedną z moich prapraprababć ze strony macierzystej, która wyszła za mąż w bardzo młodym wieku jak na dzisiejsze standardy. Takie wnioski wysnuwam na podstawie odnalezionych dokumentów. Warto przyjrzeć się przy okazji, jakie normy prawne obowiązywały w temacie zawierania małżeństw w pierwszej połowie XIX wieku na terenie Galicji, gdzie Ewa Rząsa się urodziła i gdzie wzięła ślub z moim praprapradziadkiem Pawłem Ozimkiem.

Już od starożytności wśród prawników trwała dyskusja nad samą istotą małżeństwa, a także przeszkodą braku wieku do jego zawarcia. Podobna dyskusja miała miejsce i w kościele chrześcijańskim od momentu jego powstania. W pierwszej połowie XIX wieku prawo kościelne dopuszczało związek małżeński między mężczyzną 14-letnim i kobietą 12-letnią. Powyższe granice wieku zostały skodyfikowane jeszcze za panowania cesarza bizantyjskiego Justyniana I Wielkiego w VI wieku.

Nieco inaczej przedstawiała się sytuacja w zaborze austriackim, jeśli chodzi o prawo cywilne. Od 1811 roku obowiązywał Kodeks Cywilny Austriacki, który zakładał, że osoby są traktowane jako pełnoletnie po osiągnieciu 24 roku życia. Dla osób, które chciały zawrzeć związek małżeński między 14, a 24 rokiem życia, potrzebna była zgoda ojca, w przypadku jego braku, opiekuna prawnego, a gdy i tego nie było, zgoda sądu.

Pierwszym dokumentem, jaki znalazłem (dzięki Genetece) był akt ślubu Ewy Rząsy z Pawłem Ozimkiem. Ślub miał miejsce 14 listopada 1831 roku w kościele parafialnym w Cmolasie. Paweł Ozimek został zapisany ajko 20-letni kawaler, syn Marka i Apolonii Ozimków. Nic szczególnego nie ma w tym akcie także jeśli chodzi o pannę młodą. Ewa Rząsa zapisana została jako 20-letnia panna, córka Pawła i Heleny Rząsów. Nie widać w dokumencie żadnego zapisu potwierdzającego zgodę ojców na ślub.

Aktu chrztu Ewy Rząsy nie zarejestrowano jednak w roku 1811, a w roku 1816 w księdze chrztów dla wsi Hadykówka, co oznacza, że związek małżeński zawierała 15-letnia dziewczyna i w jej akcie ślubu zawyżono wiek lub też, że jej akt chrztu został zapisany z dużym opóźnieniem, a ślub brała rzeczywiście 20-letnia kobieta. Nie sposób jednak w tym momencie rozstrzygnąć, która z metryk podaje prawdziwą informację.

ks. Adam Kaźmierski "Przeszkoda braku wieku do zawarcia małżeństwa (kan. 1083 KPK). Geneza, rozwój i praktyka określona w ustawodastwie kościelnym i cywilnym.", Wrocław, 2015.