Niedawno oglądane filmy: Grzegorza Rosengartena "Dni mojego życia... Auschwitz. Historia prawdziwa" i Marka Widarskiego "Elżbieta Zawacka - miałam szczęśliwe życie" natchnęły mnie do takiej oto refleksji. Pokolenie międzywojenne miało niewątpliwie gorzej pod względem materialnym od naszego, koniunktura międzynarodowa była fatalna dla Rzeczypospolitej, ale bagaż ideologiczny, wychowanie, stosunek do patriotyzmu, które przeciętny Polak wynosił z domu i ze szkoły, czyniły go znacznie bardziej odpornym na zniszczenie tożsamości niż to się dzieje dzisiaj. Większość z nas wstydzi się polskości (Wiocha w stosunku do tego co zachodnie!), a jedyną wartością jest robienie kasy, nieważne czy w biznesie, czy w polityce. I póki się to nie zmieni, normalnym krajem nie będziemy.
Zajrzałem do książki brata mej babci - Stefana Krupy "A jednak tak było" i oto, co pisze on o swoim wchodzeniu w dorosłość:
"Już w końcu dziewiętnastego wieku przeludnienie wsi było mocno odczuwane. Carskie władze pod naciskiem obdzieliły dodatkowo chłopów ziemią. To wpłynęło na ożywienie wsi, a także miasta, w którym rozwinął się handel, rzemiosło. Najbliższe w okolicy miasto gubernialne - Piotrków - potrzebowało rąk do pracy. W mojej wsi, mając możność zmniejszenia ilości gąb do jedzenia, oddawano młodych chłopców do miasta na praktykę w rzemiośle. Szczególnie dużo tych młodych ludzi poszło do zawodu szewskiego. Było też w okolicy kilku nauczycieli i księży pochodzenia chłopskiego, którzy zdobyli wówczas wykształcenie. Kobiety prawie nie brały udziału w migracji.
W rodzinie mojego ojca było również za dużo ludzi w stosunku do posiadanej ziemi. W krótkim też czasie czterech braci ojca poszło wraz z innymi szukać chleba w Piotrkowie.
Był to zdaje się, pierwszy duży odpływ ludzi z mojej wsi do miasta. Od tego czasu szybciej zaczęła wkraczać do nas kultura, o którą dotychczas kościół, dwór i szkoła mało się troszczyły. Tych kilkudziesięciu chłopców praktykujących i mieszkających w Piotrkowie przenosiło swą ogładę na wieś. Ich rodzice zmuszeni byli do częstszego odwiedzania miasta. Te kontakty starszych ludzi ze środowiskiem miejskim były dla nich szkołą życia i świadomości. To, co widzieli w mieście, przenosili w życie wsi. Po paru latach z grupy młodych wyrośli fachowcy. Zapewnili sobie takie warunki bytowania, jakich nie znali ich ojciec, dziadek i pradziadek. Z drugiej strony w mieście stwierdzili namacalnie niesprawiedliwość: zazdrosnym okiem patrzyli na ludzi, którzy bez pracy opływali w dostatki i wygody. A oni musieli ciężko pracować i mimo to nie mogli sobie pozwolić na zaspokojenie takich potrzeb życiowych, jakie ich rozum obecnie uważał już za podstawowe. Te absurdy w stosunkach międzyludzkich wywoływały bunt.
Niesprawiedliwość społeczna, którą teraz mieli możność poznać, i świadomość ucisku politycznego ze strony carskich władz przyczyniły się do tego, że z nich właśnie wyrośli żarliwi bojownicy o wolność narodową i sprawiedliwość społeczną. Wśród tego zbuntowanego środowiska, tak w Piotrkowie, jak i w mojej wsi, prym wiedli szewcy. Warsztaty ich stanowiły bardzo często kryjówki dla "bojówkarzy"."
"W lutym 1922 roku jako trzynastoletni człowieczek ze wsi znalazłem się wśród tych rozpolitykowanych szewców, aby uczyć się prawie już rodzinnego fachu."
Jakaż to inna motywacja od dzisiejszych: "uciec do miasta, aby zmienić swój los, ale również, aby zmienić coś na lepsze tutaj" zamiast "uciec za granicę i nigdy już do polskiego syfu nie wrócić".
O Stefanie Krupie piszę jednak również z innego powodu. Na początku tego roku na portalu forgen znalazłem informację o ITS Internationaler Suchdienst w Bad Arolsen, organizacji archiwizującej dokumentację dotyczącą robotników przymusowych III Rzeczy podczas II wojny światowej. Jako, że troje moich dziadków pracowało przymusowo dla państwa niemieckiego, postanowiłem zwrócić się po informację. Niestety, żadnych dokumentów dotyczących Feliksa Paczkowskiego, Wandy Krupy i Wojciecha Tudora nie uzyskałem, ale pani, która zadzwoniła do mnie po otrzymaniu formularza, poinformowała, że dokumentacja z terenów zajętych po wojnie przez Armię Czerwoną mogła ulec zniszczeniu. Wówczas wysłałem formularz z zapytaniem o losy Stefana Krupy, więźnia obozów koncentracyjnych w Auschwitz, Buchenwaldzie i Flossenburgu.
Po dwóch miesiącach otrzymałem drogą pocztową grubą kopertę z plikiem dokumentów różnego rodzaju, głównie z Auschwitz. Dowiedziałem się z nich, że w obozie tym uwięziona była również narzeczona Stefana, Józefa Godlewska. Daty aresztowania w Piotrkowie, osadzenia w obozie zgadzały się z danymi zawartymi w książce. Dokumenty podają datę przeniesienia do obozu w Buchenwaldzie na 17/18 grudnia 1944 roku. W książce zaś datą załadunku do wagonów towarowych jest 12 grudnia, zaś pierwszy dzień w Buchenwaldzie upływa 22 grudnia dopiero. Ostatnia data podana w dokumentacji to 4 kwietnia 1944 roku, wtedy brat mojej babci przebywał jeszcze w Buchenwaldzie. O Flossenburgu ani słowa, wiadomo koniec wojny, komu chciałoby się prowadzić jakąkolwiek dokumentację. W dokumentach zaznaczono: podejrzany o nielegalną działalność komunistyczną. Nie jest to prawda. Stefan Krupa działał przed wojną w PPSie. Przekonania lewicowe łączył z silnym patriotyzmem, odziedziczonym po swym wuju Janie Krupie, legioniście. W czasie wojny zaangażowany w działalność w WRN (PPS została rozwiązana).
Nie poznałem osobiście brata mej babci, choć podobno on poznał mnie, gdy byłem małym chłopcem. Ale dzięki książce mam spore wyobrażenie o środowisku, w jakim wyrosła moja babcia, a także namacalne świadectwo obozu koncentracyjnego Auschwitz spisane przez osobę z rodziny.
Zajrzałem do książki brata mej babci - Stefana Krupy "A jednak tak było" i oto, co pisze on o swoim wchodzeniu w dorosłość:
"Już w końcu dziewiętnastego wieku przeludnienie wsi było mocno odczuwane. Carskie władze pod naciskiem obdzieliły dodatkowo chłopów ziemią. To wpłynęło na ożywienie wsi, a także miasta, w którym rozwinął się handel, rzemiosło. Najbliższe w okolicy miasto gubernialne - Piotrków - potrzebowało rąk do pracy. W mojej wsi, mając możność zmniejszenia ilości gąb do jedzenia, oddawano młodych chłopców do miasta na praktykę w rzemiośle. Szczególnie dużo tych młodych ludzi poszło do zawodu szewskiego. Było też w okolicy kilku nauczycieli i księży pochodzenia chłopskiego, którzy zdobyli wówczas wykształcenie. Kobiety prawie nie brały udziału w migracji.
W rodzinie mojego ojca było również za dużo ludzi w stosunku do posiadanej ziemi. W krótkim też czasie czterech braci ojca poszło wraz z innymi szukać chleba w Piotrkowie.
Był to zdaje się, pierwszy duży odpływ ludzi z mojej wsi do miasta. Od tego czasu szybciej zaczęła wkraczać do nas kultura, o którą dotychczas kościół, dwór i szkoła mało się troszczyły. Tych kilkudziesięciu chłopców praktykujących i mieszkających w Piotrkowie przenosiło swą ogładę na wieś. Ich rodzice zmuszeni byli do częstszego odwiedzania miasta. Te kontakty starszych ludzi ze środowiskiem miejskim były dla nich szkołą życia i świadomości. To, co widzieli w mieście, przenosili w życie wsi. Po paru latach z grupy młodych wyrośli fachowcy. Zapewnili sobie takie warunki bytowania, jakich nie znali ich ojciec, dziadek i pradziadek. Z drugiej strony w mieście stwierdzili namacalnie niesprawiedliwość: zazdrosnym okiem patrzyli na ludzi, którzy bez pracy opływali w dostatki i wygody. A oni musieli ciężko pracować i mimo to nie mogli sobie pozwolić na zaspokojenie takich potrzeb życiowych, jakie ich rozum obecnie uważał już za podstawowe. Te absurdy w stosunkach międzyludzkich wywoływały bunt.
Niesprawiedliwość społeczna, którą teraz mieli możność poznać, i świadomość ucisku politycznego ze strony carskich władz przyczyniły się do tego, że z nich właśnie wyrośli żarliwi bojownicy o wolność narodową i sprawiedliwość społeczną. Wśród tego zbuntowanego środowiska, tak w Piotrkowie, jak i w mojej wsi, prym wiedli szewcy. Warsztaty ich stanowiły bardzo często kryjówki dla "bojówkarzy"."
"W lutym 1922 roku jako trzynastoletni człowieczek ze wsi znalazłem się wśród tych rozpolitykowanych szewców, aby uczyć się prawie już rodzinnego fachu."
Jakaż to inna motywacja od dzisiejszych: "uciec do miasta, aby zmienić swój los, ale również, aby zmienić coś na lepsze tutaj" zamiast "uciec za granicę i nigdy już do polskiego syfu nie wrócić".
O Stefanie Krupie piszę jednak również z innego powodu. Na początku tego roku na portalu forgen znalazłem informację o ITS Internationaler Suchdienst w Bad Arolsen, organizacji archiwizującej dokumentację dotyczącą robotników przymusowych III Rzeczy podczas II wojny światowej. Jako, że troje moich dziadków pracowało przymusowo dla państwa niemieckiego, postanowiłem zwrócić się po informację. Niestety, żadnych dokumentów dotyczących Feliksa Paczkowskiego, Wandy Krupy i Wojciecha Tudora nie uzyskałem, ale pani, która zadzwoniła do mnie po otrzymaniu formularza, poinformowała, że dokumentacja z terenów zajętych po wojnie przez Armię Czerwoną mogła ulec zniszczeniu. Wówczas wysłałem formularz z zapytaniem o losy Stefana Krupy, więźnia obozów koncentracyjnych w Auschwitz, Buchenwaldzie i Flossenburgu.
Po dwóch miesiącach otrzymałem drogą pocztową grubą kopertę z plikiem dokumentów różnego rodzaju, głównie z Auschwitz. Dowiedziałem się z nich, że w obozie tym uwięziona była również narzeczona Stefana, Józefa Godlewska. Daty aresztowania w Piotrkowie, osadzenia w obozie zgadzały się z danymi zawartymi w książce. Dokumenty podają datę przeniesienia do obozu w Buchenwaldzie na 17/18 grudnia 1944 roku. W książce zaś datą załadunku do wagonów towarowych jest 12 grudnia, zaś pierwszy dzień w Buchenwaldzie upływa 22 grudnia dopiero. Ostatnia data podana w dokumentacji to 4 kwietnia 1944 roku, wtedy brat mojej babci przebywał jeszcze w Buchenwaldzie. O Flossenburgu ani słowa, wiadomo koniec wojny, komu chciałoby się prowadzić jakąkolwiek dokumentację. W dokumentach zaznaczono: podejrzany o nielegalną działalność komunistyczną. Nie jest to prawda. Stefan Krupa działał przed wojną w PPSie. Przekonania lewicowe łączył z silnym patriotyzmem, odziedziczonym po swym wuju Janie Krupie, legioniście. W czasie wojny zaangażowany w działalność w WRN (PPS została rozwiązana).
Nie poznałem osobiście brata mej babci, choć podobno on poznał mnie, gdy byłem małym chłopcem. Ale dzięki książce mam spore wyobrażenie o środowisku, w jakim wyrosła moja babcia, a także namacalne świadectwo obozu koncentracyjnego Auschwitz spisane przez osobę z rodziny.
