Krzyż i nagrobek w lesie kolonii Mostowlany

Gdy wybierzemy się na przejażdżkę z Gródka na Bielewicze i Wiejki, gdzie nowy asfalt przykrył urokliwy dawny bruk z kocich łbów i przejedziemy przez obie te wioski, w pewnym momencie asfalt się skończy i będziemy jechać drogą żwirową. Należy wówczas skręcić w lewo w pierwszą drogę w las, tam gdzie stojący drogowskaz oznajmi Kol. Mostowlany. A gdy już dojedziemy drogą przez las do tablicy z tą nazwą, znajdziemy się w miejscu, które na mapach oznaczone jest jako Wyręby. To wciąż las, ale w tym lesie znajdują się gospodarstwa utworzone w latach międzywojennych na miejscu po wyrębach (stad nazwa) po osiedleniu się tutaj kolonistów z różnych stron Polski. Kolonistów wyznania katolickiego, a jest to o tyle istotne, że Mostowlany i okoliczne wsie zamieszkałe były w większości przez ludność wyznania prawosławnego. To wówczas pojawiły się na Wyrębach takie nazwiska, jak Czapnik, Duda, Kożuchowski, Rostek, Dąbrowski.

Odwiedzałem to urokliwe miejsce w gronie przyjaciół wielokrotnie w ciągu ostatnich 10 lat i wciąż jestem zauroczony przyrodą, której odgłosy i widoki nieodłącznie mu towarzyszą, oddaleniem od cywilizacji, większą niż gdzie indziej ciszą. 

W okolicach Wyręb znajdują się dwa ciekawe obiekty, jeden jest krzyżem widocznym z głównej drogi przez Kolonię Mostowlany i jest związany z historią prawosławnych mieszkańców tej okolicy, drugi ukryty w lesie, kryjący historię katolickich osadników Wyrębów jest fragmentem kamienia nagrobnego.

Ten pierwszy krzyż pochodzący z 1907 roku został odnowiony. Na krzyżu widnieją dwie inskrypcje. Jedna mówi o tym, że krzyż został postawiony w intencji zdrowia Aleksieja i jego rodziny. Druga, że ufundowany został przez mieszkańców wsi: Łukę (?), Onufrego, Konstantego i Anichima. Jaka szkoda, że nie zostało zapisane nazwisko rodziny. Może ktoś z Państwa, czytelników bloga, wie coś więcej na jego temat.

Drugi obiekt jest o wiele bardziej intrygujący. Czy osoba, której dotyczy insktypcja, jest rzeczywiście pochowana w tym miejscu? Napis brzmi: "Tu spoczywa Dąbrowska Sabina z Kolonii Mostowlan. Żyła lat 17, zmarła 21.III, 1960. Prosi o Zdrować Mario."

Stanisław Paczkowski, 3xpradziadek

Gdy 11 lat temu zajmowałem się genealogią "moich" Paczkowskich, okazało się, że wyciągnąłem błędne wnioski dotyczące śmierci 3xpradziadka Stanisława Paczkowskiego. Pisałem wówczas:

"Do aktu chrztu Wawrzyńca Paczkowskiego dotarłem łatwo. Urodził się 3 sierpnia 1851 roku w Krzyżownikach. Rodzicami jego byli Stanisław Paczkowski, ubogi wieśniak (łac. colonus) i Dorota z Derdów. Okazało się, że mój prapradziadek wychowywany był bez matki. Wkrótce bowiem znalazłem akt zgonu Doroty, która zmarła 3 listopada 1852 roku w Krzyżownikach, pozostawiając męża Stanisława. Nie napotkałem na inne rodzeństwo Wawrzyńca, poza jednym dziwnym aktem. 24 marca 1855 roku umarła w Krzyżownikach w wieku lat 7, córka Stanisława Paczkowskiego i Doroty z Derdów. Według tego zapisu, w 1855 roku nie żył już ojciec Katarzyny, Stanisław. Nie trafiłem jednak na jego akt zgonu pomiędzy 1852, a 1855 rokiem."

Gdy w styczniu byłem w Archiwum Państwowym w Poznaniu i  w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu, sprawdziłem jeszcze raz dokładnie akta zgonu z parafii w Kiekrzu z lat 1852-1855 i aktu zgonu Stanisława Paczkowskiego nie znalazłem.

Spoglądając jeszcze raz na akt zgonu Katarzyny Paczkowskiej z roku 1855, jestem pewien, że innych wniosków niż takie, iż zmarła 7-letnia sierota po Stanisławie Paczkowskim i Dorocie z Derdów wysnuć nie można było. Akt zgonu wyraźnie zaznacza: "Pater defuncta".

Powyższy akt zgonu pochodzi z ksiąg stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Kiekrzu, przechowywanych w Archiwum Państwowym w Poznaniu. Ale unikaty akt zgonu w formie opisowej po łacinie znajdują się w Archiwum Archidiecezjalnym. Postanowiłem więc sprawdzić księgę zgonów z roku 1855, gdy byłem właśnie w tym drugim archiwum. I ta oryginalna metryka zgonu Katarzyny wyjaśniła wszystko. Oto jej zapis:

"Die 24 Martii hora 8 vespere obiiti ratione hydropis puella Catharina filia labs. Stanislai Paczkowski, coloni at jam defuncta Dorothea Derda parentum Astatis sua 7 annos cujun corpus Die 27 Martii Sepultum."

Tłumaczenie tego aktu wygląda następująco:

"24 marca o godzinie 8 wieczorem na puchlinę zmarła dziewczynka Catharina, córka pracowitego. Stanisława Paczkowskiego, kolonisty i już nieżyjącej Dorothy Derdy, rodziców 7-letniego dziecka, którego ciało zostało pochowane 27 marca.”

I wszystko stało się jasne. Stanisław Paczkowski żył w marcu 1855 roku. "Uśmierciłem go" zbyt wcześnie.

W kolejnym kroku sprawdziłem więc bazę danych poznan-project, która zawiera indeksy ślubów z parafii szeroko rozumianej Wielkopolski i znalazłem akt ślubu następujący:

Stanisław Paczkowski, 30-letni wdowiec ze wsi Krzyżowniki ożenił się powtórnie 10 lipca 1853 roku w kościele ewangelickim pw. św. Krzyża w Poznaniu z 20-letnią panną wyznania ewangelickiego, Julianną Teichmann, córką Antoniego.

Wróciłem następnie do wyników mych wcześniejszych poszukiwań w metrykach parafii w Kiekrzu przeprowadzonych w roku 2009 oraz w roku 2012. Stanisław z Julianną mieli 4 dzieci: Józefę urodzoną w roku 1855, Apolonię (1857-1857), Franciszkę urodzoną w roku 1858 i Antoniego (1860-1860).

Mój prapradziadek Wawrzyniec był więc jedynym dzieckiem ze związku Stanisława Paczkowskiego z Dorotą Derdą, które dożyło wieku dorosłego. Wychowywał się z dziećmi z pierwszego małżeństwa swej matki ze Stanisława Taysnerem i z dziećmi swego ojca z Julianną Teichmann.

Podczas wizyty w Archiwum Archidiecezjalnym odnalazłem również akt chrztu Doroty Derdy, pierwszej żony Stanisława, a mojej 3xprababci. Urodziła się w roku 1816 w Krzyżownikach, jako córka Michała Derdziaka i Marianny z Gordziejowskich.

W tym momencie nie wiem, jakie były dalsze losy Stanisława Paczkowskiego po roku 1860, ale mam pomysł na dalsze poszukiwania w tej materii.